Voelt je hoofd als één grote chaos, pieker je veel en heb je steeds het gevoel iets te moeten doen? Zorg voor meer rust in je hoofd! Dat is natuurlijk een stuk makkelijker gezegd dan gedaan, daarom geven we 7 praktische tips om meer rust in je hoofd én leven te creëren.

Van onrust naar ruimte

Innerlijke rust ervaren: het klinkt zo heerlijk. Helaas zijn er heel wat dingen die dat fijne gevoel in de weg kunnen staan. Zoals een heftige gebeurtenis, veel dagelijkse verplichtingen of het steeds maar weer piekeren over iets wat je ‘verkeerd’ hebt gezegd of gedaan. Door continu aan te staan, krijgt je hoofd geen tijd om tot rust te komen. Dat kan vervolgens weer resulteren in slaapproblemen, een uitgeblust gevoel, (nog meer) piekeren en niet helder kunnen nadenken. Gelukkig is het goed mogelijk om hier wat aan te doen, zodat je weer meer rust en ruimte zult ervaren.

De 7 adviezen voor meer rust in je hoofd

1. Schep orde in de chaos

Heb je een eindeloze lijst aan taken of afspraken die maar door je hoofd blijven spoken? Of moet je vooral heel veel van jezelf? Dan is het een goed idee om je zaken op orde te stellen. Dit doe je bijvoorbeeld door alle dingen die je moet doen op te schrijven, vervolgens prioriteer je deze punten. Belangrijk is dat je daar realistisch in blijft en de lat niet te hoog legt. Om gemakkelijker te kunnen bepalen waar je prioriteiten liggen, kun je jezelf op vijf verschillende manieren de vraag ‘Moet ik dit nu doen?’ stellen. Dit doe je als volgt:

  • MOET ik dit nu doen? – Is het inderdaad noodzakelijk dat je deze taak uitvoert, of is het vooral iets wat jij (of iemand anders) graag zou willen?
  • Moet IK dit nu doen? – Ben jij echt degene die deze taak moet uitvoeren? Of kan je bijvoorbeeld iemand anders vragen dit van je over te nemen?
  • Moet ik DIT nu doen? – Is dit de taak die je op dit moment moet uitvoeren? Of zijn er eigenlijk dingen die je nu beter zou kunnen doen, zoals even je rust pakken of aan de slag gaan met een andere taak van je lijstje?
  • Moet ik dit NU doen? – Is de taak zó urgent dat het nu moet, of kan het ook best even wachten?
  • Moet ik dit nu DOEN? – Moet je hier echt iets mee doen, of kun je dit (beter) laten?

Door bovenstaande punten toe te passen, zul je meer overzicht, ruimte en rust in je hoofd krijgen.

2. Bouw meerdere rustmomenten per dag in

Als je de hele dag van hot naar her rent, krijgt je hoofd geen tijd om tot rust te komen. Dit terwijl je brein echt de tijd nodig heeft om alle prikkels te verwerken en even niet zo actief te zijn. En als je die rustmomenten uitstelt tot het moment dat je in bed ligt, is het goed mogelijk dat je moeilijk(er) in slaap komt en gaat piekeren. Daarnaast verhoogt niet genoeg rust pakken de kans op overbelasting, stress en andere gezondheidsproblemen. Om goed in je vel te zitten, is het dus ontzettend belangrijk om regelmatig herstelmomenten in te bouwen. En denk je nu: ‘maar daar heb ik toch helemaal geen tijd voor, ik moet nog zoveel doen’? Dan heb je het waarschijnlijk alleen maar harder nodig. Maar geen zorgen: die rustmomenten hoeven echt niet altijd veel tijd te kosten. Even inchecken bij jezelf en drie keer diep en bewust in- en uitademen – bijvoorbeeld op de wc op je werk – kan al helpend zijn. Andere mogelijkheden zijn:

  • Zitten of liggen met je ogen dicht en even helemaal niks doen. Vind je dat moeilijk? Je kunt er ook voor kiezen om bijvoorbeeld een (geleide) meditatie te doen.
  • Een powernap nemen. De ideale duur van een powernap? Zo’n 10 à 25 minuten. Je kunt dit het best doen voor 17.00 uur, daarna kan het je ritme verstoren en kan het moeilijker worden om ’s avonds in slaap te vallen.
  • Naar buiten gaan voor een wandeling en wat frisse lucht, actieve rust werkt namelijk ook herstelbevorderend. Het liefst in een natuurrijke omgeving, maar mocht je dit niet in de buurt hebben dan is dat geen probleem.

Na zo’n herstelmoment zul je meer in contact staan met hoe je je echt voelt. Daarnaast is het mogelijk dat je weer scherper en productiever bent, een fijne bonus dus! Voel je je juist minder actief? Ook dat is helemaal oké, probeer naar dat signaal te luisteren en het rustig(er) aan te doen.

3. Zeg vaker nee

Als je altijd overal maar ‘ja’ op zegt, is de kans groot dat je jezelf voorbij loopt en over je eigen grenzen heen gaat. Natuurlijk is het goed om er voor een ander te zijn, maar vergeet daarbij niet dat je zelf ook belangrijk bent. Vraagt je collega bijvoorbeeld voor de zoveelste keer of je een taak wil overnemen, terwijl je al een waslijst aan spoedjes hebt? Of heb je een verjaardag van een vriendin, maar ben je eigenlijk echt toe aan een avondje bankhangen? Bedenk dan dat ‘nee’ ook een antwoord is. Zeker als je dit niet gewend bent, kan dit in het begin erg moeilijk zijn en onwennig voelen. Maar op den duur zul je merken dat het je steeds makkelijker afgaat en zul je er meer rust in je hoofd en leven voor terugkrijgen. En het klinkt misschien cliché, maar het is belangrijk om te onthouden dat iemand die niet goed voor zichzelf zorgt, ook niet goed voor een ander kan zorgen.

4. Wees creatief

Creatief bezig zijn zorgt voor meer ontspanning. Hoe dat werkt? Creativiteit activeert de hersengebieden die gerelateerd zijn aan ontspanning en emotioneel welzijn. Dit zorgt er vervolgens voor dat er dopamine wordt aangemaakt: een stofje dat onder andere ontspanning en positieve en gevoelens versterkt. Daarnaast is creatief bezig zijn een vorm van mindfulness: je bent in het hier en nu, waardoor ook je piekerstroom kan afnemen. Geen idee wat te doen? Wat dacht je van kleuren, gitaar spelen, schilderen, legoën, zingen, kleien, breien of dansen? Belangrijk detail: het gaat om de weg ernaartoe, niet om het resultaat! Creëer gewoon wat er in je opkomt en waar je op dat moment zin in hebt. Heb je daar moeite mee, bijvoorbeeld doordat je erg perfectionistisch bent? Geef jezelf als opdracht om juist iets ‘lelijks’ maken, dat haalt de druk eraf.

5. Mindfulness en meditatie

We noemden het al even: mindfulness en meditatie dragen bij aan meer rust in je hoofd. Het leert je met meer afstand te kijken naar je gedachten en gevoelens. Je bént niet je gedachten en gevoelens, je observeert ze alleen. Vooral als je nog nooit mindfulnessoefeningen of een meditatie hebt gedaan, kan het lastig voelen. Wellicht ervaar je gedachten als: ‘doe ik het wel goed?’ en ‘zou ik niet meer ontspannen moeten zijn?’. Weet dan dat je het niet fout kunt doen. Het enige wat je hoeft te doen als je zulke gedachten ervaart of afgeleid raakt, is op een vriendelijke manier weer met je aandacht teruggaan naar de oefening. Er zijn handige apps beschikbaar, zoals Headspace en VGZ Mindfulness Coach, vol met meditaties en mindfulnessoefeningen.

Daarnaast kun je eigenlijk altijd en overal oefenen met mindfulness. Focus je bijvoorbeeld eens volledig op het handen wassen, zonder daarbij te oordelen. Hoe voelt het water aan: warm of koud? En hoe raken je handen elkaar? Door regelmatig mindful te zijn, ben je vaker in het hier en nu in plaats van in je hoofd.

6. Zoek de rust op

Het kan soms lastig zijn om in je eigen omgeving te ontspannen. Bijvoorbeeld doordat je continu wordt herinnerd aan de stapel was die zich niet vanzelf opvouwt, het onkruid in de tuin of de schilderijen die je al een half jaar geleden had willen ophangen. Zoek daarom regelmatig de rust op, je kunt dit zo groot of klein maken als je zelf wilt. Hieronder een aantal ideeën om buitenshuis tot rust te komen:

  • Een lange wandeling in het bos;
  • Een rustige yogales;
  • Ontspannen en badderen in een spa of wellnesscentrum;
  • Een massage;
  • Uitwaaien op het strand;
  • Een floatingsessie.

7. Uit je hoofd, in je lijf

Sporten is niet alleen goed voor ons fysieke welzijn, maar ook voor ons mentale welzijn. Tijdens lichaamsbeweging komen er namelijk endorfines vrij: deze stofjes vergroten je geluksgevoel en werken stressverlagend. Daarnaast verleg je de focus op je lichaam, wat ook weer helpt om minder in je hoofd te zitten. Ga hierbij vooral voor een sport die je leuk vindt, zoals hardlopen, zwemmen, spinning of dansen. Zorg ook voor een rustige op- en afbouw en doe na het sporten een ontspanningsoefening, zodat je je lichaam weer tot rust kunt brengen. Want een rustiger lichaam draagt ook weer bij aan een rustiger hoofd.

Meer rust in je hoofd? Geef jezelf tijd!

Rust in je hoofd creëren is niet iets wat je van de ene op de andere dag doet, het kost tijd. Start dus niet met alles tegelijkertijd, maar begin met de stap die jou het meest aanspreekt of het meest passend voelt. Het is namelijk niet de bedoeling dat je het gevoel hebt nóg meer te moeten. Door de 7 bovenstaande tips langzaamaan in je leven te bouwen, zul je merken dat je er meer rust in je hoofd voor terugkrijgt.

Lijkt iedere dag op de vorige? Is je super comfortabele pyjama je dagelijkse outfit geworden? Voelt het uitje naar de supermarkt soms als een hele onderneming? Al twaalf maanden ziet ons leven er anders uit door het coronavirus. Het is dan ook niet gek dat je daardoor wat minder lekker in je vel zit. 

Gelukkig is daar wat aan te doen en helpen wij je graag om er verandering in aan te brengen! Daarom starten we 22 maart met de 21 dagen challenge #GRIPOPJEDIP. Tijdens de challenge krijg je elke ochtend, via het Instagram profiel van Mentaal Beter, een uitdaging die je aan je dagelijkse routine kunt toevoegen. Je wordt uitgedaagd om iedere dag iets nieuws te proberen. 

Instagram Mentaal Beter

Check onze insta

Maak kennis met de challengers 

De uitdagingen en tips komen van vier jonge vrouwen, die weten hoe het is om in een dikke dip te zitten. Zij weten als geen ander welke dingen je zou kunnen doen om je beter te voelen. Benieuwd naar hun profielen? Klik op de afbeelding om naar hun instagrampage te gaan. 

 

Doe jij mee?

Dus ben jij klaar voor een frisse start deze lente? Wil je grip op je dip? Doe mee en volg vanaf 22 maart elke dag het Instagram profiel van Mentaal Beter. Je kunt jouw ervaringen delen met #gripopjedip.

Download hier de checklist

Iets toevoegen aan je dagelijkse routine blijft lastig. Deze checklist is er om jou te helpen! Voeg de routine uitdagingen die jij wil oppakken toe aan de checklist en houdt bij hoe vaak en wanneer je deze doet.

 

Heb je last van heftige klachten die gerelateerd zijn aan je stemming, angst, overmatige stress, slaap, piekeren, eenzaamheid of zelfwaardering? Aarzel dan niet om hierover te praten met anderen of vraag om hulp bij je huisarts.

 

Durf te vragen! Psycholoog Elvira antwoord op vragen die te maken hebben met psychische klachten. Heb jij een vraag? Laat het ons weten (eventueel in een privébericht) via onze social media kanalen. Wie weet zie je jouw vraag hier binnenkort verschijnen!

Al bijna m’n hele leven heb ik een grote angst om alleen te blijven (dus geen relatie te hebben). Single oud worden (ik ben nu 35) is mijn grootste nachtmerrie. Zo erg zelfs dat het m’n leven beheerst. Waar komt deze enorme obsessie vandaan en wat valt er aan te doen? 

Het is heel normaal om niet alleen over te willen blijven, maar zodra die angst jouw leven volledig beheerst, dan kan er sprake zijn van anuptafobie. Deze angststoornis komt vaak voort uit irrationele opvattingen over alleen blijven of gebeurtenissen in het verleden, die als traumatisch ervaren zijn. Misschien heb jij een situatie meegemaakt waarin je je kwetsbaar en alleen voelde en was er niemand die jou kwam helpen. Een vervelende ervaring met een partner of een zoveelste afwijzing kan bijdragen aan de ontwikkeling van jouw angst. Ook kan het een onderdeel zijn van een grotere angststoornis of persoonlijkheidsstoornis.

Hoe te handelen? Allereerst is het belangrijk om je te realiseren dat het oké is om veel waarde te hechten aan relaties, maar dat het hebben van een relatie geen garantie is voor geluk. Daarnaast is een relatie die je aangaat uit angst gedoemd te mislukken. De kans is namelijk groot dat je kiest voor iemand die niet bij je past, met als gevolg dat je later opnieuw in deze situatie zit.

Meer lezen over angststoornissen?

Wil jij meer informatie over angststoornissen? Lees dan hier verder over de kenmerken, oorzaken en gevolgen.

Dus daag jezelf uit! Werk aan je zelfcompassie en zelfvertrouwen. Leer meer van jezelf te houden en je comfortabel te voelen als je alleen bent door in je eentje activiteiten te ondernemen. Bijt je stevig vast in een leuke hobby of sport. Investeer in jezelf en andere betekenisvolle relaties en vriendschappen. Hoe meer je gaande hebt voor jezelf in je leven, hoe gelukkiger je je zult voelen. Zo straal je ook nog eens de energie uit die je wilt aantrekken en is de kans op het krijgen van een relatie die echt bij je past een stuk groter.

 

 

 

Psychische klachten kunnen je leven erg lastig maken, of het nu gaat om depressie, angststoornissen, trauma, persoonlijkheidsstoornissen of andere klachten. De kloof tussen hoe je je voelt en hoe je je voordoet kan behoorlijk groot worden. Het is belangrijk om een aantal mensen in je omgeving in vertrouwen te nemen en eerlijk te vertellen hoe het echt met je gaat. Maar hoe maak je dit persoonlijke onderwerp bespreekbaar? Hoe leg je uit aan je vrienden, familie, studiegenootjes of collega’s waarvan je last hebt? En hoe kunnen zij jou helpen als het niet goed met je gaat? In dit artikel legt een psycholoog uit hoe je je op zo’n gesprek voorbereidt en wat je kunt zeggen of doen. Ook wordt uitgelegd welke rol de naaste omgeving kan spelen.

Kies een geschikt moment en locatie

Zodra je een persoonlijk gesprek wilt voeren, kies dan een geschikt moment en een locatie waar jij je op je gemak voelt. Als iemand vraagt hoe het met je gaat, kan dat een mooie aanleiding zijn voor een gesprek. Niet is ook een antwoord. Zeg eerlijk: “Nou, eigenlijk niet zo goed…”. Als je het te spannend vindt om gelijk face-to-face je verhaal te doen, kun je het onderwerp ook online chattend aankaarten. Of wat dacht je ervan om al wandelend je verhaal te vertellen?

Let op je grenzen

Bedenk van te voren wat je wel en niet kwijt wilt en aan wie. Aan je vrienden wil je waarschijnlijk meer vertellen dan aan studiegenootjes of collega’s. Kies iemand die je vertrouwt. Een reactie als ‘ik zit niet lekker in mijn vel en vind het moeilijk, maar ik wil het hierbij laten’ is soms al voldoende.

Vooraf zinnen bedenken

Het voelt misschien een beetje raar, maar bereid een paar zinnen voor waarin je duidelijk en eerlijk vertelt waar jij last van hebt. Dit werkt waarschijnlijk beter dan improviseren of het instuderen van een lang verhaal. Denk aan drie of vier zinnen, meer niet. Bijvoorbeeld “Ik wil graag iets persoonlijks met jou delen, maar ik vind het een beetje spannend. Ik heb namelijk last van […], waardoor ik me soms/vaak/ meestal […] voel/denk/gedraag en ik moeite heb om […]”.

Stilte

Neem je voor om na die paar zinnen even stil te zijn. Houd er rekening mee dat je de neiging hebt om door te praten. Er kan een pijnlijke stilte vallen. Laat je boodschap even landen. Zeg even niets tot de ander iets zegt. Pas dan is de ander zo ver om het gesprek voort te zetten.

Deel je gevoelens

Als je jezelf kwetsbaar durft op te stellen, zal je merken dat anderen daar vaak juist respect voor hebben. Misschien dat die ander jou ook wel in vertrouwen neemt en zelf ook ervaring blijkt te hebben met psychische klachten. Of hij of zij vertelt over iemand in zijn familie die erg ziek is.

Wees creatief

Je kunt ook op een creatieve manier uitleggen wat er aan de hand is. Wat dacht je ervan om een persoonlijke brief te schrijven over waar je last van hebt of samen naar muziek te luisteren?

Kijk hoe anderen zoiets hebben aangepakt

Op YouTube kun je filmpjes vinden waarin iemand anders vertelt over zijn of haar psychische kwetsbaarheid. Wat je kunt doen is voorstellen om samen een filmpje te bekijken. Daarna kun je uitleggen wat je hiervan herkent, of juist waarom het bij jou anders werkt.

Gebruik een metafoor of beeld

Met een metafoor of beeld kun je soms makkelijker iets uitleggen dan met woorden. Een hele bekende metafoor is die van ‘de zwarte hond’, die illustreert wat het betekent om depressief te zijn. Bekijk het filmpje. Het maakt het vast makkelijker voor je om er verder over door te praten.

Psycho-educatie

Zoek samen op internet informatie op over je psychische stoornis of kwetsbaarheid. Je kunt samen wat lezen over de symptomen en oorzaken, welke psychologische behandelingen en medicatie er bestaan en wat de kans is op herstel.

Maak samen een signaleringsplannetje

Misschien heb je al langere tijd last van psychische klachten die steeds terugkomen. Dan kan het je een veilig gevoel geven om een plannetje voor jezelf te maken wanneer je stabiel bent. Vertel of schrijf hierin op wat de eerste signalen zijn dat het niet zo goed met je gaat. Wat merk je zelf en wat kunnen anderen aan jou merken? Wat doe je dan zelf en wat kunnen anderen doen? Doe dit ook voor wanneer het echt heel slecht met je gaat. Deel dit plannetje vervolgens met een aantal mensen die het dichtst bij je staan.

 

“Leven met een psychische stoornis of kwetsbaarheid kan een zware opdracht zijn. De familie en mensen in de omgeving kunnen hier een cruciale rol spelen.”

 

Tips voor naasten

Wanneer iemand van wie je houdt psychische klachten heeft, is dit niet alleen moeilijk voor die persoon zelf. Het doet je pijn om te zien dat iemand zich niet goed voelt. Het is frustrerend dat je soms niet weet wat je kunt doen. Psychische klachten kunnen veel invloed hebben op de omgeving van die persoon. Het beïnvloedt de onderlinge relaties en sfeer binnen een gezin of tussen partners. Het draait vaak om degene met de psychische klachten. Dit kan voor spanningen zorgen en ook jij kunt overbelast raken. Als partner, familielid of vriend(in) is het soms moeilijk om erachter te komen hoe je het beste met hem of haar kunt omgaan. Helaas bestaan er geen vaste omgangsregels. Dit verschilt namelijk per persoon en per psychisch probleem. Wel kunnen we je een paar algemene tips meegeven.

Maak het bespreekbaar

Wanneer je vermoedt dat iemand psychische klachten heeft, kun je hier het beste gewoon naar vragen. Laat de ander zijn verhaal vertellen, ook wanneer hij of zij zelfmoordgedachten heeft of al concrete plannen heeft. Het kan al enorm opluchten door jou gezien en gehoord te worden. Kies een rustig moment uit, wanneer hij of zij meer open staat voor een gesprek. Spreek vanuit jezelf, hoe jij zelf de ander ervaart of hoe jij zelf dingen lijkt op te merken. Stel open vragen. ‘Ik zie dat je soms wat somber /in jezelf gekeerd/ onrustig bent, klopt dat? Hoe gaat het met je?’ Zo geef je de ander de ruimte om er zelf wat meer over te vertellen en kom je erachter wat er aan de hand is. Je kunt een telefoonnummer geven voor het geval iemand serieus denkt aan zelfdoding. Wanneer het dan echt teveel wordt, kan hij of zij anoniem een gesprek aangaan of anoniem chatten: 0800-0113/ chat.

Luister en bied hoop

Luister naar de ander en laat weten dat je er voor hem of haar bent. Toon begrip en kom niet meteen met adviezen of oplossingen. Vraag wat je kunt doen om te helpen. Zorg voor ontspanning en afleiding door samen leuke dingen te doen en ga samen wandelen. Probeer de klachten niet te bagatelliseren, maar reageer ook niet overbezorgd. Wees ook geduldig. Spreek uit dat jij er vertrouwen in hebt dat hij of zij door deze moeilijke periode heen komt en het in de toekomst beter wordt.

Verdiep je in het psychologische probleem

Een van de eerste dingen die je actief kunt doen is je verdiepen in de symptomen. Probeer te begrijpen wat de persoon met psychische klachten ervaart en nodig heeft. Hierdoor krijg je een duidelijker beeld van wat hij of zij doormaakt. Ook kun je hierdoor je eigen ervaringen met hun psychische probleem beter begrijpen. Een psycholoog kan psycho-educatie geven. Dit houdt in dat je achtergrondinformatie en praktische adviezen krijgt. Dit kan een krachtig begin zijn van het genezingsproces.

Zoek contact met lotgenoten

De Angst, Dwang en Fobie Stichting (ADF) is een vereniging voor mensen met angsten of fobieën en hun naasten. Zij organiseert ook lotgenotengroepen voor naasten.

Zorg voor jezelf

Zoek zo nodig professionele hulp zodat jij niet de taak van hulpverlener op je neemt. Stimuleer dat de persoon met psychische klachten erover praat met de huisarts of met een andere hulpverlener. ‘Het kan toch geen kwaad om eens met een psycholoog te gaan praten’ maakt het makkelijker om de eerste stap te zetten. Jullie kunnen ook samen een psycholoog bezoeken. Er zijn therapieën (en  soms medicatie) die hem of haar kunnen ondersteunen. Neem ook tijd voor jezelf en zorg voor ontspanning. Geef je grenzen aan en durf ook eens ‘nee’ te zeggen. Lucht zelf ook eens je hart bij mensen uit je omgeving. Zelfzorg is niet egoïstisch maar een noodzaak als je een naaste hebt met psychische problemen.

Durf te vragen! Elke week geeft psycholoog Elvira antwoord op vragen die te maken hebben met psychische klachten. Heb jij een vraag? Laat het ons weten (eventueel in een privébericht) via onze social media kanalen. Wie weet zie je jouw vraag hier binnenkort verschijnen!

Sinds de corona-uitbraak ben ik weer de hele dag bezig met schoonmaken en handenwassen en kom ik het huis bijna niet meer uit. Heeft u tips om hier beter mee om te gaan?

 

Smetvrees is een obsessief compulsieve stoornis of dwangstoornis, waarbij je last hebt van dwangmatige handelingen en gedachten. Door steeds je handen te wassen of continu schoon te maken, denk en/of hoop je dat je iets vreselijks kunt voorkomen. De ‘werking’ is echter van tijdelijke aard, waarna de onrust opnieuw opkomt en het ritueel opnieuw begint.

Het is heel begrijpelijk dat de coronacrisis zorgt voor een toename van deze klachten. De angst voor besmetting met COVID-19 is immers een reële angst. Wat ‘normaal’ is, is nu tijdelijk ook veranderd. We worden overal gewezen op het belang van handen wassen en krijgen het advies in het openbaar zo min mogelijk dingen aan te raken. Dus wat kun je nu het beste doen?

Meer lezen over dwangstoornis?

Onder de hulpvraag “OCS” geven we meer informatie over dwangstoornissen. Lees over de kenmerken, oorzaken en gevolgen.

Probeer beangstigende situaties buitenshuis stapsgewijs op te zoeken en de dwanghandelingen af te bouwen. In plaats van bijvoorbeeld 30 keer per dag je handen te wassen voor 10 minuten, was ze dan minder lang en bouw dit rustig af in het aantal keer en tijdsduur. Dit geldt bijvoorbeeld ook voor het douchen en schoonmaken: bouw rustig af in het aantal keer, de tijdsduur en hoeveelheid producten die je gebruikt. Wees ook niet bang om een ander te vragen hoe vaak of hoelang zij hiermee bezig zijn. Je zal leren en ervaren dat er geen rampen gebeuren als je je rituelen niet uitvoert.

Lees hier hoe Hans zijn smetvrees onder controle kreeg tijdens de coronapandemie.

 

 

Durf te vragen! Elke week geeft psycholoog Elvira antwoord op vragen die te maken hebben met psychische klachten. Heb jij een vraag? Laat het ons weten (eventueel in een privébericht) via onze social media kanalen. Wie weet zie je jouw vraag hier binnenkort verschijnen!

Doordat ik zoveel pieker slaap ik erg slecht. Heeft u tips om minder te piekeren? 

 

Bij piekeren is er sprake van een eindeloze stroom negatieve gedachten over het verleden of de toekomst die maar door je hoofd blijft gaan. Helaas leidt piekeren niet tot nieuwe inzichten of oplossingen. Het kost je eigenlijk alleen maar veel tijd en energie en kan leiden tot stress, angst, slapeloosheid of depressie.

Als je ’s nachts niet kunt slapen doordat je veel piekert, kan het helpen om een boek te lezen of meditatie- en mindfulnessoefeningen te doen. Of misschien passen ademhalings- en ontspanningsoefeningen beter bij jou. Dat is een goed hulpmiddel om ‘uit je hoofd’ te komen. De Insight Timer is bijvoorbeeld een gratis app die je hierbij kunt gebruiken.

Wat je ook kunt proberen is het gebruikmaken van een speciaal ‘piekerschriftje’, waarin je voor het slapengaan je negatieve gedachten opschrijft. Het schrijven kan helpen om je gedachten te ordenen of om je hoofd leeg te maken. Je kunt ook een vast piekermoment inplannen waarop je bewust een kwartier lang je zorgen overdenkt en nadenkt over een oplossing. Het is wel belangrijk dat je na dit kwartier stopt en afleiding zoekt. Wanneer je buiten dit kwartier een piekergedachte opmerkt, schrijf deze dan op een ‘piekerlijstje’ en denk pas op het volgende piekermoment na over de gedachten die je hebt opgeschreven.

Zorg daarnaast overdag voor voldoende lichaamsbeweging en ontspanning in de uren vóór het slapengaan. Verder is het natuurlijk goed om je zorgen te delen met anderen.

 

 

 

Durf te vragen! Elke week geeft psycholoog Elvira antwoord op vragen die te maken hebben met psychische klachten. Heb jij een vraag? Laat het ons weten (eventueel in een privébericht) via onze social media kanalen. Wie weet zie je jouw vraag hier binnenkort verschijnen!

Mijn vriendin heeft vorig jaar een heftige gebeurtenis meegemaakt. Sindsdien heeft ze last van paniekaanvallen en durft ze niet meer te reizen met het OV , naar winkels te gaan of alleen buitenshuis te zijn. Hierdoor komt ze het huis vrijwel niet meer uit. Hoe kan ik haar helpen? 

 

Mensen met agorafobie zijn geneigd om situaties of plaatsen die erg veel spanning of angstgevoelens teweegbrengen uit de weg te gaan. Dat is een begrijpelijke reactie, want het geeft op korte termijn ontspanning en rust. Maar op de lange termijn is dit vermijdingsgedrag schadelijk. Het zorgt er namelijk voor dat de angst blijft bestaan en zelfs kan toenemen.

Motiveer je vriendin daarom om deze beangstigende situaties juist aan te gaan in plaats van ze te vermijden. Bouw dat geleidelijk op, van makkelijke naar moeilijkere situaties. Jij kunt in het begin met haar meegaan. Het vraagt wel enig doorzettingsvermogen voordat de angst minder wordt en uiteindelijk verdwijnt.

Meer weten over agorafobie?

Kom meer te weten over agorafobie in ons hoofdstuk angststoornissen. Lees over de kenmerken en gevolgen.

Je kunt samen met haar ontspanningsoefeningen en ademhalingsoefeningen leren. Ook zintuigoefeningen en grondingstechnieken kunnen helpen om in het hier en nu te komen. Oefen dit eerst in een rustige situatie en vervolgens als zij een paniekaanval heeft. Vraag haar welke gedachten er in haar omgaan als zij een paniekaanval heeft; deze gedachten versterken de angstgevoelens of houden de angst in stand. Je kunt samen met haar geruststellende gedachten opschrijven die meer realistisch zijn. Dit lijstje kan zij bij zich dragen en tevoorschijn halen als zij zich angstig voelt.

Lees hier tips van ervaringsdeskundigen over het omgaan met paniekaanvallen.

 

Durf te vragen! Elke week geeft psycholoog Elvira antwoord op vragen die te maken hebben met psychische klachten. Heb jij een vraag? Laat het ons weten (eventueel in een privébericht) via onze social media kanalen. Wie weet zie je jouw vraag hier binnenkort verschijnen!

Ik ben mijn hele leven al bang om een ernstige ziekte te krijgen. De laatste jaren had ik minder last van mijn hypochondrie, maar sinds de corona-uitbraak speelt het weer op. Hoe kan ik hier het beste mee omgaan?

 

Voor mensen met hypochondrie is dit een moeilijke periode.
Dat komt vooral omdat er nog heel veel onbekend is over het coronavirus. Die onzekerheid zorgt voor angst. Daarbij is de kans dat je ziek wordt door corona nu eenmaal reëler dan normaal. En door de extra maatregelen waar we ons aan moeten houden, worden mensen met hypochondrie op een bepaalde manier bevestigd in hun angst.

Door erover te praten met anderen die deze angst niet delen, kun je je angst wat relativeren. Het kan zijn dat je de neiging hebt de hele dag informatie te zoeken over COVID-19. Begrens jezelf hierin door dat een kwartiertje per dag te doen en houdt er daarna mee op. Zoek afleiding en ga sporten of wandelen. Doe ademhalings- en ontspanningsoefeningen. Het opschrijven van je angstgedachtes kan ook helpen, zo neem je er afstand van.

Daarbij is belangrijk om direct daarna afleiding te zoeken. Probeer je negatieve gedachten te vervangen door geruststellende of meer rationele gedachten. Als je door je angst nauwelijks naar buiten durft, raad ik je aan om die angst in stapjes te overwinnen. Begin met een wandelingetje op een tijdstip dat er vrijwel niemand buiten is, bijvoorbeeld vroeg in de ochtend.

Lees hier hoe Maaike haar ziekteangststoornis de baas werd tijdens de coronapandemie.

 

 

 

Vele Nederlanders hebben wel eens een paniekaanval gehad, waarbij de angst het wint van het verstand. Waar komt die extreme angst vandaan? Wat gaat eraan vooraf? Wat kun je doen als je in paniek raakt? En – óók belangrijk – wat kun je als buitenstaander doen om iemand te helpen? Drie ervaringsdeskundigen delen hun inzichten.

Tintelende handen, zweten, hartkloppingen, een droge mond, benauwdheid en waanbeelden, hyperventilatie en huilbuien. Een aantal kenmerken van een paniekaanval, waar maar liefst 3,8 % van de Nederlandse bevolking wel eens last van heeft gehad. In sommige gevallen, wanneer paniekaanvallen vaak voorkomen, wordt er gesproken van een angst- of paniekstoornis.

We vroegen drie ervaringsdeskundigen hun ervaring te delen. Zij vertellen wat er bij hen van binnen gebeurt, waar ze bang voor zijn en wat er voorafgaat aan de paniekaanval. Ze leggen uit wat hen helpt en wat een ander voor hen kan doen tijdens een paniekaanval – en wat juist niet. De do’s en don’ts in tijden van paniek.

Myrte (35) was bang de controle over haar veiligheid te verliezen

Wat is jouw ervaring met paniekaanvallen?
‘Eigenlijk bleek ik al mijn hele leven last te hebben van paniekaanvallen, alleen wist ik dit niet. Het ging al lange tijd niet goed met me. Zowel mijn toenmalige vriend als ik begrepen niet goed wat er met mij aan de hand was. Toen we in 2012 een keer samen naar mijn therapeut gingen, raakte ik in paniek en moest ik heel erg huilen – op een hyperventilerende manier. Hij attendeerde me erop dat ik last had van een paniekaanval. In 2013 belandde ik in een burn-out. De paniekaanvallen bleven me overvallen – en doen dat soms nog steeds wel’

Is er een paniekaanval die je extra goed is bijgebleven?
‘Ja, laatst nog had ik een heftige aanval. Ik werk als freelancer en door corona was ik in één klap al mijn werk kwijt. Dat was heel moeilijk. De paniekaanval kwam ineens opzetten, ik begon te huilen en verkrampte volledig. Die extra spierspanning voelde ik nog dagen daarna. Ik heb tijdens de paniekaanval een vriendin gebeld. Dat hielp gelukkig. Doordat ik kon praten lukte het me weer goed adem te halen’

Weet je waar jouw paniek vandaan kwam?
‘Het heeft te maken met de controle over mijn veiligheid verliezen. Zonder die controle slaat de angst toe. Op het gebied van werk en inkomen, maar ook emotioneel gezien of in dagelijkse situaties. Destijds in 2013, toen ik een burn-out kreeg, vertrok mijn vader naar het buitenland. Ik voelde me best afhankelijk van hem, wat zijn afwezigheid erg moeilijk maakte. Ook als ik naast iemand in de auto zit of op straat loop, kan ik overvallen worden door angst. Dat zit in me. Al snap ik soms nog steeds niet waar de paniekaanval vandaan komt. Mijn hoofd lijkt vaak rustig, maar mijn lichaam raakt in paniek. Alsof de twee niet goed met elkaar communiceren’

Wil jij meer lezen over Paniekstoornis?

In ons hoofdstuk angststoornissen kun je meer lezen over de kenmerken, gevolgen en behandelmogelijkheden van een paniekstoornis.

Wat te doen bij een paniekaanval? Myrte geeft advies:

Wat raad je lotgenoten aan te doen tijdens een paniekaanval?

‘Goed ademen is sowieso nummer één. Het kan helpen gewoon te praten of je handen op je buik te leggen en op je ademhaling te letten. Ook bewegen kan ervoor zorgen dat je ademhaling weer stabiliseert.

Een ijsklontje op je tong leggen kan ook helpen. Je aandacht gaat naar de kou toe, wat meteen kalmeert. Het ijsklontje zorgt er tevens voor dat je meer speeksel produceert, wat ook helpt om tot rust te komen.

Mij helpt het ook om inspirerende accounts op Instagram en Facebook te volgen. Me niet te richten op al het negatieve op social media, maar me juist bloot te stellen aan mooie dingen, inspiratie en support. Een paar voorbeelden zijn: Anxiety Healer, Journey to Wellness, Josie Doodles.

Zie de paniek als teken. Het dient ergens voor. Het kan je wellicht helpen dichter tot jezelf te komen. Te achterhalen welke emoties of angsten er misschien weggestopt zitten en die een aandeel vormen binnen je paniek.

Wat kan een buitenstaander voor je doen als je in paniek raakt?

‘Een luisterend oor bieden. Er voor iemand zijn en die laten praten. Te vragen wat hij of zij nodig heeft, maar vooral niet proberen een oplossing te vinden. De emoties lopen daarvoor te hoog op.

Neem woede of huilbuien niet persoonlijk en probeer begrip te hebben voor de paniek. Geef de persoon de ruimte en het gevoel dat de angst en de emoties er mogen zijn. ‘

 

Joey (29) was bang zijn eigen identiteit en realiteit te verliezen

Wat zijn jouw ervaringen met paniekaanvallen?
‘Ik was 18 en experimenteerde incidenteel met drugs. Ik had een pilletje van een vriend gekregen, maar deze bleek niet goed te zijn. Ik belandde in een bad trip en begon te hallucineren. Een paar uur later zakte het gevoel gelukkig af. De dagen die volgden voelde ik me goed, maar ineens werd ik overvallen door angst. Ik was enorm bang dat nare gevoel terug te krijgen of in een psychose te belanden. Bij de huisartsenpost vertelden ze me dat ik een paniekaanval had. Dat was een opluchting, maar het was nog niet voorbij. Ik bleef last hebben van paniekaanvallen. Ik ging in therapie en slikte een tijd lang medicijnen. Dit hielp wel tegen de paniekaanvallen, maar het maakte me ook erg vlak.’

Is er een paniekaanval die je extra is bijgebleven?
‘In 2014 heb ik nog een keer een heftige paniekaanval gehad. Ik las een artikel over psychoses en ineens was ik bang dat dit mij ook zou overkomen. Dat ik de controle over mijn gedachten en lichaam zou verliezen. Deze angst begon zijn eigen leven te leiden. Mijn lichaam voelde zo heet, alsof het in brand stond. Ik was toen zo klaar met de paniekaanvallen en dacht: laat maar komen. Dat hielp. In het begin probeerde ik er tegen te vechten, maar dat maakte het vaak erger. Het laten gebeuren – en dan gebeurde het niet. Dit heeft me geholpen de paniekaanvallen te overwinnen. Ik ben er nu al zo’n 5 jaar vanaf.’

Weet je waar jouw paniek vandaan kwam?
‘Ik denk dat de echte angst zit in de controle verliezen over mijn identiteit en realiteit. In die bad trip leek dat te gebeuren. Daarna waren het hele specifieke triggers die ervoor zorgde dat ik weer in paniek raakte. Bijvoorbeeld een televisieprogramma over angst of drugs. Een artikel over psychoses of gewoon als het donker werd, waardoor het lastig was te zien wat er om me heen gebeurde.’

Een paniekaanval stoppen? Dit helpt volgens Joey:

Wat raad je lotgenoten aan te doen tijdens een paniekaanval?

‘Houd het niet voor jezelf, maar deel het met iemand. Spreek uit dat je een paniekaanval hebt of dat je je niet goed voelt.

Zoek bevestiging dat je een paniekaanval hebt, mocht je je hier zelf niet van bewust zijn. Bel de huisarts of neem iemand in vertrouwen, schaam je niet. Dit bewustzijn is erg belangrijk.

Lees meer over paniekaanvallen, dit zorgt voor herkenning. Zo bevestig je nog meer voor jezelf dat je een paniekaanval hebt, wat kan zorgen voor rust.

Geef je over aan de paniekaanval, laat maar komen. Bij mij werd de paniekaanval juist erger als ik er tegen vocht of afleiding zocht. Even doorbijten, net als bij fysieke pijn. Het laten gebeuren, waardoor het juist mee kan vallen.

Wat kan een buitenstaander voor je doen als je in paniek raakt?

‘Stel vragen, probeer degene met de paniekaanval te begrijpen en er samen achter te komen wat helpt. Deel de ervaring. Het kan moeilijk zijn om erover te praten. Probeer aan te voelen wat hij of zij nodig heeft.

Probeer de paniekaanval niet te bagatelliseren of te zeggen dat het wel over gaat. Laat de paniek er zijn. Gaat het beter, mooi. Gaat het slechter, ook goed. Ga samen een stukje wandelen, zorg dat degene met de paniekaanval er niet alleen voor staat.

 

Linda (32) was ervan overtuigd dat ze doodging

Wat zijn jouw ervaringen met paniekaanvallen?
‘Ik zat op het strand in Griekenland en had het gevoel dat ik wegzakte. Mijn rechterhelft van mijn lichaam begon te tintelen en ik raakte ervan overtuigd dat ik een hartaanval had, dat ik doodging. Ik was toen een jaar of 23. Mijn vriendin, die toevallig geneeskunde studeerde, kon mij geruststellen dat ik lichamelijk niks mankeerde. Dat gaf een veilig gevoel. Ik werd door de dokter doorverwezen naar een haptonoom. Ik leerde met de hyperventilatie omgaan, maar kreeg steeds meer last van nachtmerries en waanbeelden. Toen heb ik vaak oxazepam voorgeschreven gekregen. Dit hielp wel, maar was zeker geen oplossing ‘

Is er een paniekaanval die je extra is bijgebleven?
‘Op een dag liep ik langs iemand op straat die rookte. Op één of andere manier raakte ik ervan overtuigd dat een vonk van de sigaret mijn haar in de fik had gezet. Ik had het gevoel dat mijn haar aan het weg schroeien was. Ik ben toen in paniek terug naar huis gegaan en heb geprobeerd te slapen. Tevergeefs. Die avond fietste ik naar een vriendin toe, in de hoop dat ik daar weer bij zinnen kwam. Onderweg leek het alsof ik achtervolgd werd, in het park zag ik overal schimmen en gevaar. Mijn vriendin belde mijn moeder, die me vervolgens kwam ophalen. Dat doorbrak de paniek’

Weet je waar jouw paniek vandaan kwam?
‘Ik denk dat ik gewoon enorm gestrest was. Ik zat in het laatste jaar van mijn studie en raakte heel snel overprikkeld door geluid. Gek werd ik ervan. Daardoor werd naar school gaan, met huisgenoten wonen en de straat opgaan steeds moeilijker. Ik vond nergens rust. Het idee niet te kunnen afstuderen zorgde voor steeds meer angst en druk. Het werd me allemaal te veel. Achteraf blijkt dat ik autistisch ben, waardoor ik eigenlijk structureel overprikkeld was. Ik probeerde ‘normaal’ mee te doen, wat me deels is gelukt, maar ging wel ver over mijn grenzen heen.’

Omgaan met paniek? Dit adviseert Linda:

Wat raad je lotgenoten aan te doen tijdens paniekaanval?

‘Om hulp vragen, ook al is het soms lastig zelf te beseffen wat er gebeurt. Mocht je doorhebben dat je een paniekaanval hebt, is het goed om dit duidelijk te communiceren zodat mensen begrijpen wat er speelt.

‘De zon komt vanzelf weer op, de wereld blijft doordraaien’. Heel gek, maar deze gedachte hielp mij ook. Op één of andere manier voelde ik zoveel druk en verantwoordelijkheid, dat deze gedachte me geruststelde. Als in, hoeveel stress ik ook voel, het leven gaat gewoon door, daar hoef ik niks voor te doen.’

Wat kan een buitenstaander voor je doen als je in paniek raakt?

‘Voor mij was het essentieel dat iemand kon bevestigen dat ik niet doodging. Mocht iemand hiervan overtuigd raken, dan is het misschien goed om duidelijk te maken dat hij of zij last heeft van een paniekaanval.

Goed in gesprek gaan om te achterhalen waar al deze druk, stress en angsten vandaan komen. Ik denk dat het heel belangrijk is een paniekaanval als een ‘wake-up call’ te zien. Als iemand zoveel angst ervaart, dan is het denk ik belangrijk daar wat aan te doen en te proberen het leven weer ‘lichter’ en leuker te maken.‘

Assertiviteit is een begrip uit de sociale psychologie dat gaat over de manier waarop je omgaat met andere mensen in sociale situaties. Een assertieve houding betekent opkomen voor jezelf en je eigen mening, rechten en standpunten zónder je gesprekspartner agressief te benaderen. Dit is voor veel mensen een uitdaging, maar gelukkig is dit een vaardigheid die je kunt leren!

Hoe zit assertief gedrag eruit?

Er wordt vaak gesproken over assertiviteit, maar hoe uit zich dit dan? Hier wat voorbeelden:

  • Op een vriendelijke maar duidelijke manier zeggen wat je wel en niet wilt of vindt, in plaats van te zeggen wat een ander mogelijk zou willen horen.
  • Verzoeken durven weigeren en nee durven zeggen
  • Emoties durven uiten, jezelf durven zijn en kwetsbaarheid tonen
  • Kritiek durven geven en ontvangen
  • Complimenten kunnen geven en ontvangen
  • Je eigen keuzes maken zonder je druk te maken over de mening van anderen
  • Voor jezelf spreken door vanuit de ik-vorm te spreken
  • Goed luisteren en de ander aankijken
  • Conflicten niet uit de weg gaan, maar durven aangaan
  • Bij je standpunt blijven, ook al vindt de ander dat misschien niet leuk om te horen
  • Niet de hele tijd jezelf verontschuldigen
  • Iets doen wat je graag wilt maar eigenlijk niet durft
  • Vertellen wat je dwarszit zonder dit te bagatelliseren als de ander er heftig op reageert

Training: Vergroot je assertiviteit

Wil je leren om beter voor jezelf op te komen? Om duidelijk aan te geven wat je wel en niet wilt? Volg dan deze 12-wekelijkse online training!

Assertiviteit is geen persoonlijkheidskenmerk

Assertiviteit is een communicatievorm, geen persoonlijkheidskenmerk. Het is een kwestie van win-win situaties creëren om je relaties te verbeteren. In de psychologie bestaat hier een gangbare theorie voor. Volgens deze theorie zijn er 4 verschillende communicatiestijlen:

  • Passief: wanneer je passief communiceert, ga je alle conflictsituaties uit de weg. Je kropt vervelende gedachten en omstandigheden liever op, dan dat je ze bespreekbaar maakt. Je hebt dan te maken met een lose-win situatie, waarbij de ander wint en jij verliest.
  • Agressief: wanneer je agressief communiceert, creëer je een win-lose situatie. Je walst dan over anderen heen om je eigen gewin te halen. Je ‘wint’ weliswaar, maar goed voor je relaties is het niet.
  • Passief-agressief: wanneer je passief-agressief communiceert combineer je bovenstaande twee stijlen. Je bent vaak aan het uitstellen, wegstoppen, smoesjes aan het verzinnen en slecht aan het communiceren in het algemeen. Niet alleen naar anderen, maar ook naar jezelf toe. Een lose-lose situatie dus.
  • Assertief: de assertieve vorm van communiceren komt in de hedendaagse psychologie als beste communicatievorm naar voren. Je bent helder in je communicatie, spreekt je gedachten uit, bent direct naar jezelf en naar anderen en neemt verantwoordelijkheden voor je acties. Je bent eerlijk en oprecht en respecteert zowel de ander, als jezelf: jij blij, de ander blij, iedereen blij. Win-win

Alhoewel dit niet opgaat voor alle denkbare situaties en plaatsen, is dit in het Westen meestal de beste communicatievorm. Het veronderstelt dat je elkaar respecteert, kritiek kan verdragen en er een hoge mate van gelijkwaardigheid is in het contact.

Zó ontwikkel je assertief gedrag

Tip 1. Ga uit van je eigen kracht en waarde

Het is belangrijk om te beseffen dat je evenveel waarde hebt als een ander. Iedereen is gelijk voor de wet en je bent niet meer of minder waard dan een ander. Dus is het ook zo dat je in een conflictsituatie evenveel rechten moet hebben om je te verdedigen. Welke onterechte dingen of onrechtvaardigheden je ook verteld worden, vertrouw op jezelf.

Tip 2. Vraag om wat je wilt

Ga er niet vanuit dat mensen je gedachten kunnen lezen of precies weten wat je behoeften zijn. En wees niet bang om te vragen om wat je wilt. Misschien krijg je het niet altijd, maar nee heb je en ja kun je krijgen.

Tip 3. Spreek in de ik-vorm

Maar weinig mensen zijn hier goed in, maar het is erg belangrijk: in de ik-vorm praten. Op deze manier ben je je altijd bewust van je eigen gevoelens en kunnen anderen zich makkelijker in jou verplaatsen. Door in de ik-vorm te praten, voorkom je dat je anderen veroordeelt of bekritiseert.

Tip 4. Wat anderen van je denken, gaat jou niets aan

Als je de hele tijd bezorgd bent over wat anderen van jou denken, zal je minder snel geneigd zijn om je gevoelens en gedachten te uiten. En dat is juist zo belangrijk bij assertiviteit! Door niet teveel aan anderen te denken, zal je makkelijker je mening of voorkeur kenbaar maken.

Tip 5. Wees duidelijk

Het is belangrijk om zo concreet mogelijk duidelijk te maken wat je voelt en denkt zonder de ander te kwetsen.

Tip 6. Geloof wat je zegt

Door achter je eigen woorden te staan en met passie te spreken, zullen mensen je hun onverdeelde aandacht geven. Spreek met energie en ondersteun je woorden met daarbij passende lichaamstaal. Zo komt je boodschap heel wat krachtiger over.

Tip 7. Vat het niet persoonlijk op

Om assertiever te worden moet je het probleem rationeel en zakelijk kunnen beschouwen en daarna een helder antwoord formuleren. Mensen met een gebrek aan assertiviteit zien de woorden van de ander al snel als een persoonlijke belediging en voelen zich hierdoor gekwetst. Dit is een verkeerde uitgangspositie: het gaat niet om een spel van aanvallen en verdedigen, maar om duidelijk maken wat je voelt. Vaak zijn woorden ook nooit zo hard en persoonlijk bedoeld als ze overkomen.

Tip 8. Let op je lichaamshouding

Je lichaamshouding is belangrijk: houd in een lastig gesprek je rug recht, je kin omhoog en kijk recht in de ogen van je gesprekspartner. Luister goed naar wat de ander zegt en beweeg je zo ontspannen mogelijk.

Tip 9. Oefening baart kunst!

Heel belangrijk bij het aanleren van assertiviteit is het oefenen van je verbale kwaliteiten. Een tip is om een gesprekspartner te zoeken om zo open mogelijk mee te praten over gevoelens en over andere dingen. Dit is een goede oefening om verbaal sterker te worden en tegelijk een training in communicatie.

Wil jij graag een training volgen om jouw assertiviteit verder te ontwikkelen? Neem dan vooral een kijkje naar deze online training die wij jou in samenwerking met Psychologie aanbieden!