We maken allemaal wel eens ingrijpende gebeurtenissen mee waardoor ons leven op zijn kop wordt gezet of een onverwachte wending krijgt. Ingrijpende gebeurtenissen kunnen leiden tot psychische klachten zoals angst, depressie of een posttraumatische stress stoornis (PTSS). Maar wist je dat moeilijke tijden of ellende je levensloop uiteindelijk ook op een positieve manier compleet kunnen transformeren? In de wetenschap heet dat fenomeen PostTraumatische Groei (PTG), een andere benaming voor ‘what doesn’t kill you makes you stronger’. In dit artikel legt een psycholoog uit wat PTG is, en hoe je dit zelf kunt realiseren.
Wat is posttraumatische groei?
Posttraumatische groei is een relatief nieuw onderwerp binnen de psychologie. De Amerikaanse psychologen Richard Tedeschi en Lawrence Calhoun zijn de grondleggers van de posttraumatische groei theorie. Zij stellen dat trauma weliswaar kan leiden tot het welbekende posttraumatische stress syndroom (PTSS), maar dat het ook kan leiden tot ‘een positieve psychologische verandering als een gevolg van tegenslag’. Ofwel: we zijn in staat om na trauma niet alleen te herstellen en terug te veren, maar zelfs te floreren. Je kunt door een ingrijpende gebeurtenis een grote persoonlijke groei doormaken en uiteindelijk zelfs een hogere kwaliteit van leven ervaren dan vóór het trauma. Hoe ellendig een ingrijpende gebeurtenis ook is, zelfs de negatiefste oorzaak kan uiteindelijk ook een positief gevolg hebben. Dat is nog eens een hoopvolle boodschap!
Posttraumatische groei versus veerkracht
Een nauw verwante term uit de traditionele psychologie is veerkracht. Dit is het vermogen om te gaan met crisissituaties door beroep te doen op persoonlijke en sociale hulpbronnen en deze te gebruiken voor de eigen ontwikkeling. Het verschil tussen posttraumatische groei en veerkracht is de omvang van het herstel. Veerkracht betekent dat je de eerdere levenskwaliteit terugvindt, posttraumatische groei gaat verder dan dat. In plaats van terug te keren naar wat normaal voor je is, bereik je een nog hoger niveau van wijsheid en mededogen dan voorheen.
Wat zijn de kenmerken van posttraumatische groei?
Maar over wat voor soort groei hebben we het dan precies? Uit onderzoek is gebleken dat mensen die posttraumatische groei hebben doorgemaakt op vijf gebieden een verandering of verbetering kunnen rapporteren:
Meer waardering voor het leven
Mensen die posttraumatische groei doormaken kunnen zich meer bewust worden van de waarde van hun eigen leven en van het leven in het algemeen. Het kan leiden tot een verandering in prioriteiten. Materiële dingen verliezen aan waarde en kleine, alledaagse dingen of persoonlijke relaties worden juist belangrijker. Ze besteden bijvoorbeeld meer tijd aan het waarderen van de natuur of aan activiteiten die hen gelukkig maken. Velen tonen ook hun waardering voor het leven door iets terug te doen voor hun lokale of wereldwijde gemeenschap. Het kan ook hun motivatie vergroten om van de wereld een betere plek te maken.
Betere en hechte persoonlijke relaties
Door het meemaken van een traumatische gebeurtenis verliezen mensen vaak een deel van hun relaties. Veel mensen die posttraumatische groei meemaken, bouwen juist intensere relaties op met de mensen die overblijven. Ze kunnen ook sociaal actiever en gezelliger worden en meer empathisch vermogen ontwikkelen. Ze waarderen hun relaties vaak meer, dus willen natuurlijk doen wat ze kunnen om die relaties te onderhouden en te verbeteren. De wijsheid die ze hebben opgedaan door de traumatische ervaring, geeft ze een groter vermogen om betere keuzes te maken in de omgang met anderen. Door trauma getroffen mensen voelen vaak een verhoogde compassie voor anderen, vooral voor mensen in nood.
Bewustwording van eigen kracht
Als mensen zich van de eigen kwetsbaarheid bewust worden, groeit vaak ook het gevoel van innerlijke kracht. Men heeft ervaren dat de veiligheid in het leven altijd kwetsbaar is, maar ook dat men de consequenties van verschrikkelijke gebeurtenissen te boven kan komen. Nietzsche’s bewering dat ‘dat wat ons niet doodt ons sterker maakt’ is alleen waar voor degenen die posttraumatische groei ervaren. Terwijl anderen emotioneel zwakker worden na een trauma kunnen degenen die na een trauma kunnen groeien, die groei ervaren als een winst in persoonlijke kracht.
Ontdekking van nieuwe kansen in het leven
Nadat oude doelen waardeloos of zinloos geworden zijn, gaan mensen vaak op zoek naar nieuwe doelen en taken. Dit kan gepaard gaan met een verandering van beroep of met intense maatschappelijke betrokkenheid. Mensen die posttraumatische groei hebben bereikt, worden zich vaak meer bewust van de kansen in elke nieuwe ervaring die ze later tegenkomen. Omdat ze iets vreselijks hebben meegemaakt en het hebben overleefd, zien ze gemakkelijker wat hen te wachten staat, zonder dat hun geest vertroebeld wordt door wanhoop. Daarna gaan ze door met het zoeken naar het hogere pad tussen die opties.
Intensivering van het spiritueel bewustzijn
Als mensen een traumatische gebeurtenis meemaken roept dit vaak allerlei existentiële vragen op. Veel mensen ‘vinden’ God of veranderen van de ene religie naar de andere na een persoonlijke crisis. Anderen worden actiever in hun huidige religieuze gemeenschap, beginnen aan een nieuwe spirituele zoektocht of verlaten hun religie juist helemaal om aan hun unieke spirituele reis te beginnen. Deze veranderingen komen meestal voort uit het diepe gevoel dat er iets goeds in de wereld is dat niet gemakkelijk kan worden verklaard. Dit is hun hogere macht, en ze willen er op een diepere manier dan voorheen mee in contact komen.
6 Tips voor het bereiken van posttraumatische groei
Wat kun je nu zelf doen om posttraumatische groei te bereiken? Hieronder zijn zes gouden tips waarmee ook jij kunt proberen een moeilijke gebeurtenis in iets positiefs om te zetten:
- Uit je emoties
Het uiten van je emoties is cruciaal om posttraumatische groei te kunnen bereiken. Wanneer je negatieve emoties ontkent of onderdrukt, gaat dit namelijk ook ten koste van plezierige dingen, zoals je gezondheid, ondernemendheid en levenslust. Dus huil, wordt boos of uit jezelf op een creatieve manier en wees betrokken bij jouw gevoel. Heb je moeite met het uiten van je emoties? Je kunt het leren. Leer welke emotie bij jou past en stimuleer jezelf om deze echt te uiten. Ga op zoek naar begeleiding of hulp als je er niet uit komt.
- Accepteer wat je voelt
Posttraumatische groei komt niet voort uit het minimaliseren van de ernst van het gebeuren of door dingen mooier te maken dan dat ze zijn. Posttraumatische groei kan alleen ontstaan als we alle moeilijke ervaringen en gevoelens zoals angst, verdriet, eenzaamheid, machteloosheid, of mogelijk betekenisverlies onder ogen durven zien en accepteren.
- Focus op krachten, talenten en groei
Naast het uiten van je emoties en accepteren van alle moeilijke gevoelens is het belangrijk om je eigen krachten, talenten en vaardigheden en de ontwikkeling die je daarin ziet te blijven benoemen.
- Mildheid naar jezelf
Probeer ook in moeilijke perioden mild naar jezelf te zijn en ervoor te zorgen dat de angst je niet overspoelt. Wees vriendelijk voor jezelf en geduldig en neem tijd voor wat in normale omstandigheden ook helpend is. Dit kan het nemen van een warm bad zijn, het luisteren naar muziek, of maken van een boswandeling. Zorg voor voldoende rust.
- Andere keuzes
Neem jouw eigen inzichten uit deze tijd serieus. Denk na hoe je jouw leven op een positieve manier zou kunnen veranderen door bepaalde keuzes te maken. Keuzes kunnen bestaan uit kleine stappen zoals het respecteren van je lichamelijke en persoonlijke grenzen, meer zorg besteden aan de mensen die je belangrijk vindt of het dieper waarderen van de alledaagse vrijheid die je nu mist.
- Probeer de kans te zien die in de tegenslag verscholen ligt
Door de tegenslag word je gedwongen stil te staan en te reflecteren op je werk en leven. Meer naar je lichaam te leren luisteren en daar activiteiten op afstemmen. Meer rustmomenten opzoeken en minder afleiding. Achteraf kun je het heel helder zien: de tegenslag zette jou tegen je zin stil, maar heeft je uiteindelijk juist helpen groeien.
Tot slot
Als je een traumatische gebeurtenis hebt meegemaakt, is het goed om over je ervaring te praten met je dierbaren. Schakel indien nodig professionele hulp in. En onthoud vooral dat groei tijd en geduld kost, en je soms je vooruitgang pas ziet als je een blik achterom werpt en ziet waar je vandaan gekomen bent.
