Ieder van ons krijgt te maken met verlies. Hoe graag je het ook zou willen, het is iets wat je helaas niet kunt vermijden. Wat je wél kunt vermijden, is het slecht verwerken van een verlies; door niet goed genoeg te rouwen en daarbij te lang je gevoelens te onderdrukken, kun je namelijk psychische of lichamelijke klachten ontwikkelen. Maar hoe weet je of je (goed) rouwt en hoe kun je dit proces zelf positief beïnvloeden?
Rouw en rouwverwerking
Rouw is een normale reactie op een verlieservaring. Rouwen doen we niet alleen bij het overlijden van een dierbare; je kunt ook rouwen om het verlies van je gezondheid, relatie, baan of huisdier. Rouw kan zelfs gaan over iets dat er nooit geweest is, zoals gebrek aan liefde, het niet kunnen krijgen van kinderen of geen carrièrekansen hebben.
Rouwverwerking is de manier van omgaan met verdriet en verlies. Het is een proces van overleven, aan het werk gaan met de rouw en het langzaam maar zeker een plaats geven in je leven. Hoe snel je jouw verlies verwerkt en hoe sterk de emoties in het rouwproces zijn, hangen af van verschillende persoonlijke factoren.
Symptomen van rouw
Ondanks dat iedereen anders rouwt, zijn er wel een aantal veelvoorkomende symptomen die je kunt herkennen. De symptomen zijn onder te verdelen in twee categorieën: psychische symptomen en lichamelijke symptomen.
Psychische symptomen
Na een verlies kun je je ontzettend somber voelen. Ook kun je last hebben van schuldgevoelens, omdat je het gevoel hebt dat je meer had kunnen doen om het verlies te voorkomen. Als je iemand hebt verloren kun je ook juist opluchting voelen, omdat jouw dierbare nu niet meer hoeft te lijden. Misschien praat je met of ‘zie’ je de overledene nog regelmatig – ongeveer de helft van mensen die rouwen hebben hiermee te maken.
Vaak merken mensen ook dat ze sneller geïrriteerd raken en minder aankunnen. Andere psychische symptomen die je kunt ervaren zijn ontkenning, boosheid, angst, identiteitscrisis, eenzaamheid, concentratieproblemen, piekeren, rusteloosheid, nachtmerries, schrikreacties, stress, depressieve gedachten en gedachten aan zelfdoding. Vooral bij een plotseling overlijden is de schok vaak nog groter dan bij een verwacht overlijden. Dit effect van de schok met als gevolg deze gevoelens of symptomen kunnen maanden of zelfs jaren aanhouden.
Lichamelijke symptomen
Naast die verschillende psychische symptomen kun je ook te maken krijgen met verschillende lichamelijke symptomen van rouw. Als je rouwt kun je je geruime tijd erg moe, futloos of passief voelen. Ook kun je symptomen ervaren zoals slaapproblemen, hoofdpijn, buikpijn, spierpijn, hartkloppingen of druk op de borst en gebrek aan eetlust. Het kan ook zijn dat je juist overactief bent om maar niet met het verlies bezig te hoeven zijn.
Welke fasen bij rouw zijn er?
Binnen een rouwproces zul je verschillende fases doorlopen. Ze hoeven niet in de genoemde vaste volgorde voor te komen, maar vaak komen ze wel alle vier voorbij in het rouwproces:
- Het verlies onder ogen zien.
- Het verlies en de pijn ervaren.
- Aanpassen aan het leven zonder hetgeen of degene die gemist wordt.
- Het bewaren van de herinneringen en opnieuw gaan houden van het leven.
Maar wat als je de rouwfasen niet allemaal (voldoende) hebt doorlopen en je slecht blijft functioneren in het dagelijks leven? Dan spreken we van onverwerkte rouw.
Een verstoord rouwproces: onverwerkte rouw
Er bestaan verschillende soorten onverwerkte of gecompliceerde rouw:
- Rouwontkenning
De gedachten en emoties rondom het verlies worden zoveel mogelijk genegeerd of ontkend. Dit kan gestimuleerd worden door een omgeving waar geen of weinig begrip is voor rouw, omdat ze vinden dat je maar zo snel mogelijk weer verder moet gaan met je leven of omdat er geen ruimte is voor het verdriet.
- Uitgestelde rouw
Bij uitgestelde rouw lijken de emoties gewoon afwezig. Er wordt weken tot maanden lang niet gereageerd op het verlies.
- Chronische rouw
Hoewel er geen tijdsduur staat voor rouw, kan het wel chronisch worden als de intensiteit van de gevoelens na verloop van tijd niet minder wordt. Als deze gevoelens bijna onafgebroken zijn en ze niet langzaamaan minder worden, kan er sprake zijn van chronische rouw.
‘Wanneer je verdrietig bent, kijk dan opnieuw in je hart en zie dat je huilt om wat je vreugde schonk.’
Kahlil Gibran
6 Tips voor rouwverwerking
Dus hoe kun je het beste omgaan met rouw? Het is belangrijk om te weten dat rouwverwerking geen lineair proces is. Je kunt je de ene dag redelijk goed voelen, en de dag erna weer een dip hebben. Hieronder geven we je zes tips:
- Zorg goed voor jezelf
Hoe cliché het ook klinkt, goed voor jezelf zorgen is noodzakelijk en vaak lastiger dan je denkt. Onthoud dat rouwen een intensief proces is wat veel energie kost. Het is daarom belangrijk dat je veel rust neemt, dingen doet die je leuk vindt en zorgt voor ontspanning. Probeer een regelmatig dag-nacht ritme aan te houden. Zorg ook voor voldoende slaap, eet gezond en beweeg regelmatig.
- Neem de tijd
Eén ding is zeker: rouwverwerking kost tijd. De omgeving verwacht vaak dat de rouwperiode na een half jaar wel voorbij is, maar dat is niet bij iedereen het geval. Het rouwproces kost over het algemeen enkele jaren waarin je door rouwverwerking fases gaat en heen en weer slingert tussen verlies en herstel. Door de tijd te nemen om stil te staan bij het gemis, kun je voorkomen dat je vroeg of laat vastloopt in het rouwproces.
- Uit je gevoelens
Onderdruk je gevoelens niet maar praat met je partner, vrienden, familie of collega’s wat je is overkomen. Huilen kan erg opluchten. Je kunt ook uiting geven aan je gevoelens door met muziek of kunst bezig te zijn of door te schrijven. En wat dacht je ervan om steun te zoeken bij een lotgenotengroep?
- Blijf in contact
Een bekende valkuil als je een verlies hebt geleden, is om je te isoleren, de telefoon niet meer op te nemen en in bed te blijven liggen. Het helpt je veel meer als je probeert om dagelijks even contact te hebben met een vriend of vriendin, familielid, kennis of collega.
- Ga de deur uit
Het kan verleidelijk zijn om jezelf op te sluiten in huis. Probeer toch iedere dag even de deur uit te gaan voor een boodschap, maak een (lange) wandeling of ga een stukje fietsen of hardlopen.
- Zoek informatie
Als je iemand bent die meer cognitief is ingesteld, kan het je misschien helpen om blogs of artikelen over rouwen te lezen, informatieve websites en boeken te lezen of ervaringsverhalen van anderen op te zoeken.
Professionele hulp inschakelen
Wanneer je veel moeite hebt met het rouwproces en het gevoel hebt dat je er toch zelf niet uitkomt, dan kan psychische behandeling of begeleiding helpen. Bespreek jouw klachten met de huisarts, die kan ervoor zorgen dat je wordt doorverwezen voor passende hulp.
