Depressie is een keuze. Je kunt ervoor kiezen om gelukkig te zijn door je mindset anders in te stellen. Door structureel meer aandacht te geven aan wat goed gaat en wat goed is in het leven, zul je je beter voelen. Wees dankbaar voor wat je hebt en geniet van wat er is, in plaats van alleen te focussen op wat je niet hebt. Als je depressief bent, moet je dus gewoon je mindset veranderen! Je moet gewoon harder je best doen, positiever denken en jezelf aanpakken.

Helaas zijn er mensen die geloven in deze misvattingen over depressie. En om deze misvattingen de wereld uit te helpen, zetten wij in dit artikel enkele feiten over depressie op een rij!

Wat is depressie?

Iedereen voelt zich wel eens down, somber of verdrietig als het leven tegenzit; je zakt voor een examen, wordt ontslagen of er overlijd iemand. Deze gevoelens zijn normaal en gaan meestal vanzelf weer over. Maar somberheid of ‘in een dip zitten’ is iets anders dan een depressie of depressieve klachten hebben. Een depressie is namelijk een stemmingsstoornis en is het gevolg van een complexe samenloop van biologische, psychologische en situationele factoren. Depressie wordt door de Wereldgezondheidsorganisatie gezien als een van de grootste gezondheidsproblemen van deze tijd en is wereldwijd de belangrijkste oorzaak van arbeidsongeschiktheid. Iedere 30 seconden pleegt er ergens op de wereld iemand zelfmoord door depressie.

Wat zegt de wetenschap over depressie?

Het is niet eenvoudig om dé oorzaak van een depressie op te sporen. Depressie is vrijwel altijd het gevolg van een combinatie van factoren op meerdere gebieden tegelijk. In de wetenschap gaat men uit van een bio-psycho-sociaal model: een combinatie van erfelijkheid, persoonlijke eigenschappen en wat iemand meemaakt in zijn leven. Sommige mensen hebben aanleg, anderen zijn door omstandigheden beïnvloed, maar meestal is het van alles wat.

Genetische gevoeligheid

Depressie is een ingewikkelde aandoening waarin genen een rol spelen. Maar wat voor rol is dat? Het duidelijkste antwoord tot nu toe komt van een grote groep internationale onderzoekers, het Psychiatric Genomics Consortium. Zij vonden 44 genetische varianten die het risico op depressie vergroten. Dertig daarvan waren nog nooit eerder gevonden. In 2018 zijn de resultaten van dit grote genetisch onderzoek gepubliceerd in Nature Genetics.

Je moet het eigenlijk zo zien: genetische factoren maken een mens kwetsbaar, maar dit hoeft niet te betekenen dat je dan ook altijd depressief wordt. Genen geven je alleen een bepaalde gevoeligheid voor depressie. Er is meestal nog een trigger nodig, bijvoorbeeld een scheiding, om die gevoeligheid tot uiting te laten komen. Omgekeerd is het zo dat als iemand depressief is, bij ongeveer een derde van deze mensen genetische factoren aanwezig zijn. Iedereen draagt genvarianten met zich mee die het risico op zware depressies vergroten. Het aantal kan alleen erg verschillen tussen individuen. De één slaat zich makkelijk door een scheiding heen, terwijl de ander wegzakt in een depressie. Die laatste persoon is genetisch waarschijnlijk gevoeliger voor tegenslagen.

Het opsporen van de verantwoordelijke genen bleek in het verleden lastig, omdat elk gen op zichzelf maar zo’n klein effect heeft. Pas als je het genoom van een heleboel mensen analyseert, komen grote aantallen genetische variaties bovendrijven. Het Psychiatric Genomics Consortium nam daarom de gegevens van zeven grote studies samen. De genen die zij aantroffen lijken veelal verantwoordelijk te zijn voor de werking van zenuwcellen in een paar specifieke hersengebieden.

Online zelftest depressie

Voel jij je al langer dan twee weken somber en heb je verminderde interesse of plezier in het uitvoeren van bijna alle activiteiten? Doe dan onze online depressie test om te achterhalen of je last hebt van een depressie.

Hersenactiviteit

Hersenonderzoek laat zien dat hersenen van mensen die een depressie hebben, verschillen van gezonde hersenen. Bij mensen met een depressie blijken een aantal hersengebieden actiever te zijn dan bij mensen die niet depressief zijn, terwijl andere gebieden juist inactiever zijn. Tegelijk is er een afwijkend patroon van hersenactiviteit aangetoond in rust en tijden het uitvoeren van taken. Dit zou kunnen betekenen dat de structuur en het functioneren van de hersenen een rol speelt bij het ontwikkelen van een stemmingsstoornis.

Biochemische factoren

Aangenomen wordt dat een verstoring van het natuurlijke evenwicht van bepaalde neurotransmitters depressieve klachten kan veroorzaken. Belangrijke neurotransmitters in de hersenen zijn serotonine, noradrenaline en dopamine. Deze stoffen spelen een rol bij emoties, eetlust en concentratievermogen. Daarnaast speelt de stof brain-derived neurotrophic factor, afgekort BDNF, ook een belangrijke rol. BDNF is één van de belangrijkste neurotrofe stoffen die betrokken is bij hersenziekten in het algemeen en depressie in het bijzonder.
Biochemische factoren staan niet op zichzelf. Overactiviteit van de zogenaamde stress-as wordt beschouwd als een belangrijk mechanisme achter het ontstaan van depressies. Overactiviteit van deze stress-as (de stressrespons of stressreactie ‘vechten of vluchten’ wordt gecoördineerd door de organen hypothalamus, hypofyse en bijnier) lijkt een belangrijke schakel in het proces van endocriene ontsporing. Bij een geringe prikkeling, een lichte spanning, slaat het stress-systeem dan al op hol.

Organische factoren

Maar ook andere stoffen in het lichaam kunnen een rol spelen en de kans op depressie vergroten, zoals medicijnen, alcohol en drugs, maar ook ontstekingen. Er zijn ziektes die bij sommige mensen – zeker als ook andere factoren een rol spelen – depressieve gevoelens aanwakkeren. Bijvoorbeeld afwijkingen aan de schildklier- en bijnierschors, diabetes, hart en vaatziekten of de ziekte van Parkinson.

Dat hormoonschommelingen aan de basis kunnen liggen van een heel scala aan emotionele klachten is wat minder bekend. Meer dan 50% van de vrouwen heeft hier tijdens de overgang in meer of mindere mate last van. Onverklaarbare huilbuien of angsten, opstandigheid, minder geduld, nervositeit, melancholie, depressieve gevoelens, het komt allemaal voor.

Promovenda Floor van Heesch van de Universiteit Utrecht ontdekte dat bepaalde depressiviteit rechtstreeks te herleiden is tot een overactief immuunsysteem. Mensen met een auto-immuunziekte zoals reuma, multiple sclerose of de ziekte van Crohn, hebben een hoger risico op een depressie. Uit onderzoek blijkt dat bij deze patiënten een depressie geen psychologische oorzaak hoeft te hebben maar in direct verband gebracht kan worden met het overactieve afweersysteem.

Ingrijpende gebeurtenissen

Als iemand vroeg in het leven ingrijpende dingen meemaakt, kan dat leiden tot (langdurende) gevoelens van somberheid. Mensen die als kind lichamelijk of geestelijk zijn verwaarloosd, mishandeld of misbruikt kunnen bijvoorbeeld op volwassen leeftijd depressief worden. Of als ze al vroeg een belangrijk iemand, zoals een ouder, hebben verloren en daar erg onder geleden hebben. Ook bij schokkende gebeurtenissen of grote veranderingen later in het leven kan neerslachtigheid overgaan in een depressie, zoals door het overlijden van een dierbare of het verlies van werk of gezondheid. Een verhuizing kan verkeerd uitpakken, wanneer iemand bijvoorbeeld zijn oude sociale contacten gaat missen of niet kan wennen aan zijn nieuwe omgeving. Maak je iets ernstigs mee, zoals een inbraak, beroving of een ongeluk en je hebt niet het gevoel dat je ertegen bestand bent (weinig zelfvertrouwen), dan kan de combinatie van externe gebeurtenissen en persoonlijke eigenschappen tot depressie leiden. Zeker als je dan ook nog erfelijk belast bent.

Persoonlijke eigenschappen

Depressie heeft ook te maken met de manier waarop je in het leven staat. Zie je altijd de optimistische kanten ergens van of ben je iemand die zich zorgen maakt over wat er allemaal mis kan gaan? Zo’n instelling heeft iets met je karakter te maken en kun je niet zomaar veranderen. Persoonlijke eigenschappen die de kans op een depressie verhogen zijn:

• veel piekeren en negatief denken
• neuroticisme
• een streng geweten, dat de eigen persoon afkeurt
• gebrekkig vermogen om problemen op te lossen
• onvoldoende veerkracht om verdriet en teleurstelling te verwerken
• moeite om steun te vragen
• perfectionisme, hoge eisen stellen aan zichzelf
• faalangst
• weinig zelfvertrouwen

Tot slot

Een positieve mindset kan je zeker helpen om moeilijkheden te overwinnen of om sterker te worden. Bij depressie is er echter veel meer aan de hand dan een negatieve mindset. Depressie is een stemmingsstoornis, waarbij mensen ernstig psychisch lijden en ernstige beperkingen ervaren in het functioneren op belangrijke levensgebieden. Depressie is geen keuze maar een ziekte, die dodelijk kan zijn. Als jijzelf of iemand in jouw omgeving depressief is, blijf er dan niet alleen mee rondlopen, maar zorg dat je via je huisarts passende professionele hulp krijgt.