Sinterklaas, kerst en oud en nieuw staan weer voor de deur. Veel mensen kijken met veel plezier uit naar gezellige tijden met hun familie gedurende de feestdagen. Maar als je een moeizame relatie hebt met je familie, dan kunnen de feestdagen juist pijnlijke en ingewikkelde gevoelens triggeren of oproepen. Wat kun je dan het beste doen? In dit artikel geven wij een aantal tips voor het omgaan met een vervelende familie tijdens de feestdagen.

Hoe ga je om met stress tijdens de feestdagen?

Wanneer je samen bent met je familie, dan worden patronen die in het gezinssysteem spelen vaak uitvergroot. Dit speelt een grote rol in waarom je op dat soort momenten misschien meer stress ervaart dan positieve gevoelens. Het samenzijn kan jeugdtrauma’s triggeren of je doen beseffen dat je nooit echt jezelf mag of kan zijn, of dat je het nooit goed doet. De sfeer kan afstandelijk en oppervlakkig zijn, waardoor het samenzijn als een verplichting voelt die moet worden uitgezeten.

Het kan zijn dat alles ogenschijnlijk gezellig verloopt, maar dat er onderhuidse spanningen voelbaar zijn die niet worden uitgesproken. Misschien praten je familieleden moeilijk over hun gevoelens, worden emoties vermeden en spanningen met passief agressieve reacties en sarcasme toegedekt. Het kan veel energie kosten als je familieleden buitensporige emotionele reacties en grensoverschrijdend gedrag laten zien en hier geen verantwoordelijkheid voor nemen, geen zelfreflectie of inlevingsvermogen tonen en de schuld altijd bij de ander leggen.

Als je toch graag wilt investeren in het onderhouden of verbeteren van de familiebanden, kunnen onderstaande tips je hopelijk helpen om deze dagen met je familie te overleven.

1. Maak een prioriteit van self-care

Als je weet dat het samenzijn met familie tijdens de feestdagen je veel energie kost, dan is het aan te raden om vóór en ná zo’n sociale gelegenheid goed voor jezelf te zorgen. Zorg dat je voldoende slaapt, gezond eet en regelmatig beweegt. Plan meer rust en ontspanning in voor jezelf. Het is gezond om aandacht te geven aan wat jou energie geeft en wat je leuk vindt om te doen. Zorg ervoor dat je ontspannen aankomt bij je familie, zo ben je beter opgewassen tegen opborrelende irritaties. Zodra iedereen aanwezig is, kun je aangeven hoe jij het samenzijn graag zou willen ervaren en wat anderen van jou kunnen verwachten. Hiermee kun je misverstanden voorkomen en zorg je dat er niet over jouw grenzen wordt gegaan.

2. Zorg voor een stappenplan of schema

Het organiseren van de feestdagen en het samenzijn met familie kan leiden tot een chaos in je hoofd en spanning in je lichaam. Zorg daarom ook tijdens de feestdagen voor een dagstructuur en houd je aan een planning. Voor elke feestdag kun je een planning maken en noteren wat je allemaal wilt doen, kopen en regelen. Plan ook lege tijd in en houd er rekening mee dat dingen vaak meer tijd kosten dan je denkt. Je zult merken dat een goede planning en het hebben van overzicht bijdraagt aan feestdagen zonder stress.

3. Maak duidelijke afspraken en houd je hieraan

Om te voorkomen dat je te veel hooi op je vork neemt, kun je een eerlijke taakverdeling maken met familieleden. Zo zorg je ervoor dat iedereen wat bijdraagt. Je kunt jaarlijks afwisselen bij wie er wat wordt gevierd, zodat de rol van gastheer of gastvrouw rouleert en afspreken dat iedereen een gerechtje thuis voorbereid om mee te nemen. Je kunt tactisch zijn door te zorgen voor vooraf opgestelde zitplaatsen met naambordjes. Of wat dacht je van een stoelendans om van positie te wisselen? Zo voorkom je dat je de hele avond met hetzelfde familielid zit opgescheept.

4. Realistische verwachtingen

Je kunt een hoop van te voren plannen, maar niet wat er die dag gaat gebeuren en hoe je familie zich gedraagt. Er zullen altijd dingen niet gaan zoals jij dat had gewild. Het scheelt al veel wanneer je jezelf niet verplicht om van de feestdagen te genieten. Wees realistisch over wat je van je familie kunt verwachten. Als je zwager altijd gaat schelden als hij dronken is of je schoonmoeder altijd kleinerende opmerkingen maakt, zal dat door een diner bij kaarslicht waarschijnlijk niet veranderen. Wanneer je van tevoren al weet wat jou triggert, bedenk dan vooraf al een andere manier om hier anders mee om te gaan. Als je weet dat de spanning echt hoog zal oplopen met bepaalde familieleden, kun je er ook voor kiezen om het bezoek kort te houden of helemaal niet te gaan.

5. Accepteer wat je voelt, of juist niet voelt

Tijdens het samenzijn met familie kun je worden overvallen door allerlei gevoelens, zoals irritatie, frustratie, boosheid, schuld, schaamte, jaloezie, verdriet, of angst. Accepteer wat je voelt en veroordeel jezelf hier niet voor. Je hebt er meer aan om in ieder geval naar jezelf toe eerlijk te zijn over wat je voelt, dan deze gevoelens te ontkennen of te onderdrukken. Focus je op je ademhaling en richt de aandacht op je lichaam, blijf bij jezelf in het hier en nu. Alcohol kan ontspannend werken waardoor je je familie beter kunt verdragen, maar er ook voor zorgen dat je eerder in conflict raakt. Ga hier dus voorzichtig mee om.

6. Maak een de-escalatie plan

Als je extra je best moet doen om tijdens de feestdagen gezellig te zijn terwijl je elkaar niet zo aardig vindt, dan is de kans op een explosie groot. Probeer elkaar vriendelijk en met respect te bejegenen, elkaars verschillen te accepteren en kwets elkaar niet onnodig. Geef rustig maar duidelijk je grenzen aan als iemand iets zegt of doet wat je niet fijn vindt. Beheers jezelf als de spanning oploopt en schiet niet constant in de verdediging. Om een escalatie te voorkomen kun je het beste even de situatie verlaten en afleiding zoeken. Ga bijvoorbeeld even een rondje wandelen, doe een ademhalingsoefening of lucht je hart bij iemand. Heb je een partner die er ook bij is? Spreek dan vooraf een teken met elkaar af als je hulp nodig hebt. Als je merkt dat de spanning erg oploopt en je voelt dat het gaat escaleren, dan zet je het teken in en gaan jullie naar huis.

7. Wat kun je leren?

Probeer je ervaringen met familie te zien als een manier om iets te leren in het leven, om te groeien als mens en wijzer te worden. Probeer te relativeren door te bedenken dat de meeste mensen niet hebben gekozen voor wat het leven hen toewerpt en dat het altijd erger kan. Wees dankbaar voor wat je hebt en probeer er iedere dag het beste van te maken. Door er op deze manier naar te kijken, kun je voorkomen dat je vervalt in zelfmedelijden of slachtofferschap.

8. Kies voor jezelf

Vraag je af waar je zelf controle over hebt en wat je aan je situatie kunt veranderen. Je kunt er namelijk ook voor kiezen om de feestdagen helemaal in te vullen zoals jij dat wilt. Gun het jezelf om het helemaal anders te doen. Vraag je af wat jouw behoeftes en verlangens zijn en wat prettig is voor jou in plaats van hoe het zou horen of moeten. Ga activiteiten doen die je leuk vindt en die jou positieve energie geven. Spreek af met de mensen waar jij je fijn bij voelt en die het beste in jou naar boven halen. Misschien dat je als vrijwilliger iets kan doen voor anderen, waardoor je zingeving ervaart en je eigen pijn beter kunt relativeren. Realiseer je dat niets moet en voel je tot niets verplicht, want alleen zo realiseer je je eigen feestdagen zonder stress.