Hans is 42 jaar, vrijgezel en parttime werkzaam als personal trainer op een sportschool. Hij heeft al ruim 20 jaar smetvrees, een Obsessief Compulsieve Stoornis (dwangstoornis) waarbij een buitensporige angst voor vuil en besmetting centraal staat. Met wassen en schoonmaken probeert Hans deze angst onder controle te krijgen. Hij vermijdt bepaalde voorwerpen en situaties en controleert steeds of hij met iets of iemand in aanraking is geweest. Contact met anderen kan een probleem zijn, want hij durft geen hand te geven en ontvangt zelden bezoek thuis. Als dat wel gebeurd is, wordt het huis direct schoongemaakt en ontsmet. Met behulp van medicatie en therapie heeft Hans beter met zijn smetvrees leren omgaan. Toen in maart 2020 het Coronavirus uitbarstte in Noord-Nederland en zijn sportschool moest sluiten, kreeg hij een zware terugval en ging opnieuw in therapie. In deze blog vertelt Hans zijn verhaal.

Een normaal bestaan

Ik weet uit ervaring hoe lastig het kan zijn om je met de diagnose Obsessief Compulsieve Stoornis staande te houden. Gelukkig ging het alweer een aantal jaar best wel goed met mij. Ik heb een appartementje in het centrum van de stad en leid een rustig en gestructureerd leven. Ik werk 3 dagen per week met veel plezier op een sportschool. In mijn vrije tijd doe ik aan meditatie en mindfulness en ik probeer graag nieuwe vegetarische recepten uit. Af en toe heb ik een date en ik ga wekelijks bij mijn ouders langs. Mijn dwanghandelingen namen de laatste jaren minder dan 2 uur per dag in beslag, wat ik best een prestatie vind als je weet dat dit in het verleden ook meer dan 8 uur per dag is geweest. Klinkt haast als een normaal functionerend persoon.

De impact van de coronapandemie

En ineens is het maart 2020 en is daar een coronapandemie. Er is nu een reële angst voor besmetting met een nog onbekend virus. We worden overal gewezen op het belang van handen wassen en krijgen het advies in het openbaar zo min mogelijk dingen aan te raken. We moeten 1,5 meter afstand houden, mondkapjes dragen, winkelwagentjes ontsmetten en ga zo maar door. Alles wat stabiel voor mij leek te zijn, wordt nu wankel. De sportschool waar ik werk is gesloten en het is onduidelijk wanneer hij weer open mag. Ineens zit ik in mijn eentje thuis zonder werk. Leuke dingen met vrienden doen in de stad is verleden tijd.

Het is onzeker hoe lang deze situatie gaat duren. Door de actieve pandemie wordt er veel van ons gevraagd. Een bepaalde vorm van flexibiliteit en aanpassingsvermogen bijvoorbeeld. En laat ik dat nou net niet hebben. Ik vind het vreselijk lastig wanneer ik geen grip lijk te hebben. Wanneer een situatie verandert en het onzeker en onduidelijk is hoe lang het gaat duren. Ik weet dat ik niet de enige ben die last heeft (gehad) van de intense drang naar controle.

Meer lezen over OCS?

Bekijk onze hulpvraag “OCS” en kom meer te weten over de kenmerken, oorzaken en gevolgen.

De dwang nam het over en ik raakte de grip op mijn leven kwijt

Ik raakte in paniek, durfde de eerste maand het huis niet te verlaten en bleef dagenlang in bed liggen. Mijn boodschappen liet ik bezorgen en ik bestelde alles online. Daarna moest ALLES worden schoongemaakt: de boodschappen én het huis. Daarna sprong ik onder de douche en deed al mijn ‘besmette kleding’ in de was. Mijn handen waste ik zeker 20 keer per dag meer dan 10 minuten lang. Ik schrobde mezelf schoon totdat mijn huid helemaal kapot was en kon er ook niet mee ophouden. Ik nam meerdere keren per dag een douche van een uur lang en gebruikte een fles douchegel en een fles shampoo per douchebeurt.

Het huis moest iedere dag van boven tot onder gereinigd worden, dus de flessen allesreiniger waren niet aan te slepen. De online bezorgservice van de Albert Heijn is vast blij met me geweest. Ook de krukken van deuren en handvatten maakte ik voortdurend schoon. De wasmachine draaide de hele dag op volle toeren. Dat schoonmaken moest natuurlijk ook in een bepaalde volgorde gebeuren. Ik begon weer helemaal opnieuw als er iets in het schoonmaakritueel niet klopte. Ik kwam nauwelijks nog toe aan eten en slapen en besteedde geen tijd meer aan dingen die belangrijk voor me zijn. Al snel kwam het besef dat dit zo niet langer kon doorgaan.

Het afbouwen van de dwanghandelingen

Ik ben een vorm van cognitieve gedragstherapie gaan volgen. Deze behandeling bestaat uit exposure (jezelf blootstellen aan datgene waar je bang voor bent) en responspreventie (het niet uitvoeren van je dwanghandelingen). Het doel van de behandeling is dat je leert omgaan met dwanggedachten, dwanghandelingen stopt en vermijdingsgedrag doorbreekt.

Samen met mijn psycholoog heb ik eerst al mijn obsessies/angsten rondom vuil en besmetting en dwanghandelingen op papier gezet. Daarna hebben we een rangorde gemaakt van situaties die voor mij het moeilijkst zijn naar situaties die het makkelijkst zijn. We oefenden eerst met makkelijke situaties. De frequentie en tijdsduur van de dwanghandelingen werd per situatie langzaam afgebouwd. Ook de hoeveelheid schoonmaakmiddelen werd langzaam afgebouwd. Ik heb hierdoor leren ervaren dat er geen rampen gebeuren als ik mijn rituelen niet uitvoer.

Het aanpakken van dwanggedachten

Later in de behandeling leerde ik de relatie tussen situaties en mijn dwanggedachten te herkennen. Vervolgens gingen we na of deze gedachten wel waar zijn en leerde ik meer realistische gedachten te krijgen. Hierdoor werden de dwangklachten en onrustgevoelens wat minder. Zo weet ik van mezelf dat ik de risico’s om ziek te worden door het coronavirus zwaar overschat. Ook ben ik geneigd om de behoefte aan perfectie en zekerheid op elk moment als van levensbelang te zien. Ik probeer de coronamaatregelen als verstandige richtlijnen te zien en besef dat ik doorsla in mijn dwanghandelingen. Het is gewoon te veel van het goede.

Terug naar een nieuw normaal

Inmiddels heb ik het handen wassen kunnen afbouwen van twintig keer meer dan tien minuten lang naar tien keer per dag vijf minuten lang zonder te schrobben. Ik douche nu nog twee keer per dag een half uur en gebruik veel minder douchegel en shampoo. Ik maak nog wel iedere dag het huis schoon, maar besteed hier maximaal een uur per dag aan. Op dagen dat ik niet weg ben geweest en ook geen bezoek heb ontvangen, sla ik het soms zelfs over. Ik doe nu een week met een fles allesreiniger en draai nog maar één was per dag. Ik vermijd de supermarkt nog steeds op drukke tijden, maar kan er nu op een rustig moment naar toe gaan zonder een paniekaanval te krijgen. Ook maak ik iedere dag een wandeling vroeg in de ochtend en ik heb dagelijks even contact met familie en een paar collega’s. Ik heb me zelfs aangesloten bij de lotgenotengroep van de Angst, Dwang en Fobie stichting.

Door de Obsessief Compulsieve Stoornis bepaal niet ik, maar het repertoire van dwanghandelingen de invulling van mijn dag. Daarmee geef ik een groot deel van mijn vrijheid op. Ik ben trots dat ik weer een stukje vrijheid heb teruggewonnen. Ik gun jou hetzelfde. Ondanks de anderhalve meter, sta ik naast jullie.

Een hartelijke groet van mij, Hans.