Het is nooit fijn om iemand kwijt te raken die belangrijk voor je is. Maar wat als je constant bang bent dat mensen je verlaten, zonder dat dat per se gebeurt? Verlatingsangst kan je ook in je volwassen leven flink in de weg staan. Niet alleen in liefdesrelaties, maar in alle vormen van relaties. Door inzicht te krijgen in de oorzaak én met de juiste tools kun je verlatingsangst doorbreken. Hierdoor krijg je hopelijk meer vrijheid en plezier in het leven en je relaties.

De symptomen van verlatingsangst

Bij verlatingsangst, ook wel separatieangst of separatieangststoornis genoemd, ben je bang om verlaten of alleen gelaten te worden door mensen aan wie je gehecht bent. Dit kunnen je ouders, partner of kinderen zijn, maar ook je familie of vrienden. Verlatingsangst komt voor bij kinderen, adolescenten en volwassenen. Je kunt deze angst in meer of mindere mate ervaren en het uit zich op verschillende manieren. Verlatingsangst heeft een negatieve impact op je functioneren in het dagelijks leven. Vaak heb je last van meerdere van de onderstaande symptomen van verlatingsangst:

• Je ervaart paniek als je niet bij de mensen bent aan wie je gehecht bent.
• Je wilt niet weg van huis, omdat je dan zonder de mensen bent die belangrijk voor je zijn.
• Je bent bang om alleen te zijn, zonder bekenden om je heen.
• Je slaapt liever niet ergens anders dan thuis.
• Je hebt herhaaldelijk nachtmerries waarin je verlaten wordt.
• Je bent extreem jaloers en vertoont daardoor claimend gedrag.
• Je hebt last van lichamelijke klachten als je alleen bent, zoals buikpijn, hoofdpijn, duizeligheid, misselijkheid, zweten, trillen, hartkloppingen en slaapproblemen.
• Je bent bang dat jou iets gaat overkomen wanneer je voor korte of langere tijd niet bij je geliefden kunt zijn, zoals verdwalen of ziek worden.
• Je bent overbezorgd over de mensen van wie je houdt. Je bent bang dat hen iets overkomt, zoals een dodelijke ziekte, een ongeval of overlijden.

Oorzaken verlatingsangst

Verlatingsangst raakt vaak thema’s rondom hechting, vertrouwen en verbinding. We gaan er over het algemeen vanuit dat verlatingsangst ontstaat door een onveilige hechting tussen jou en je opvoeder. Je hebt als kind bijvoorbeeld niet de aandacht, erkenning en bevestiging gekregen die je nodig had. Of jouw opvoeder was niet voldoende (emotioneel) aanwezig als veilig persoon. Ook de manier van opvoeden kan ervoor zorgen dat je als kind en/of op latere leeftijd angstiger reageert op een separatie of scheiding dan gewoonlijk. Dit is bijvoorbeeld het geval als je ouders overbezorgd zijn of waren om jouw gezondheid en veiligheid. Ook ingrijpende en traumatische gebeurtenissen in jouw leven of in jouw huidige of vorige relatie kunnen een rol spelen bij het ontwikkelen van verlatingsangst. Verlatingsangst kan ook een onderdeel vormen van persoonlijkheidsproblematiek, zoals een borderline persoonlijkheidsstoornis.

De gevolgen van separatieangst

Als je verlatingsangst hebt, kan dat ingrijpend zijn voor jezelf. Het kan je dagelijkse functioneren beperken en problemen veroorzaken in de relaties die je aangaat. Je durft bijvoorbeeld niet alleen naar je werk te gaan of hebt tijdens je werk last van concentratieproblemen omdat je voortdurend piekert over het welzijn van je geliefden. Of je stelt het uit om op jezelf te gaan wonen. In liefdesrelaties kun je jaloers en wantrouwend zijn. Je bent op voorhand al bang dat je in de steek wordt gelaten en moet er steeds van overtuigd worden dat dit niet gebeurt. Zo kun je bang zijn dat je partner vreemdgaat, dat je die behoefte zelf hebt of dat je verliefd wordt op de verkeerde mensen. In vriendschappen kun je bijvoorbeeld steeds bang zijn dat je iets verkeerd hebt gedaan of dat diegene boos op je is. Door te pleasen, claimen of door situaties te vermijden probeer je te voorkomen dat je wordt verlaten. Maar je voortdurende drang naar bevestiging kan er juist voor zorgen dat dit gebeurt.

Verlatingsangst doorbreken? 5 tips!

Als je verlatingsangst hebt, kan dit grote gevolgen hebben. Gelukkig kun je zelf het een en ander doen om er beter mee om te gaan. Zo kun je hopelijk meer plezier en vrijheid ervaren in je leven en relaties. Hoe fijn zou dat zijn?

1. Ga op onderzoek uit

Hoe je jouw verlatingsangst het beste kunt aanpakken, is afhankelijk van de oorzaak. Als je nog geen idee hebt wat de achterliggende oorzaak van jouw verlatingsangst is, kun je dit gaan onderzoeken. Hoe is je hechtingsverleden? Ben je bijvoorbeeld als kind in de steek gelaten, fysiek of emotioneel verwaarloosd of mishandeld? Of ben je een of beide ouders verloren? Is er iets gebeurd binnen een intieme relatie? Heb je op volwassen leeftijd iets ingrijpends meegemaakt? Heb je naast de verlatingsangst nog meer angsten? Probeer ook kritisch bij jezelf na te gaan wat verlatingsangst voor jou inhoudt. Waar ben je precies bang voor? Wat kan er gebeuren? Door alle doemscenario’s op te schrijven, kom je er misschien achter dat veel van je angsten te relativeren zijn.

2. Pak je zelfvertrouwen aan

Veel mensen met verlatingsangst hebben een laag zelfbeeld. Of je denkt dat je anderen nodig hebt om zelf gelukkig te zijn. Er zijn genoeg manieren om je zelfvertrouwen te vergroten. Wat vooral belangrijk is, is dat je leert om van jezelf te houden en minder afhankelijk te zijn van andermans goedkeuring. Het is belangrijk dat je gaat ervaren dat alleen zijn ook leuk kan zijn en veilig voelt. Je kunt dit leren door stap voor stap meer tijd alleen door te brengen en zelf dingen te ondernemen. Bijt je stevig vast in een leuke hobby, cursus of sport. Investeer in jezelf. Zodra je begint te geloven dat jij een leuk persoon bent die de liefde en aandacht van anderen verdient, neemt de angst dat anderen je gaan verlaten ook af. Jij bent het immers waard!

3. Experimenteer stap voor stap met je angsten

Als je bang bent om verlaten te worden, heb je vaak diepere overtuigingen die niet realistisch zijn. Dat zijn vaak dingen als: ‘ik kan niks alleen’, ‘de wereld is een onveilige plek’ of ‘ik word gek als ik alleen ben’. Door die overtuigingen kritisch te onderzoeken kun je nagaan of ze wel echt waar zijn.

Als je ervan overtuigd bent dat je gek wordt als je alleen bent, ga dan maar eens vijf minuten alleen zijn en bekijk dan of je ook echt gek wordt. Wanneer je dat hebt gedaan en ontdekt hebt dat je nog steeds niet gek bent geworden, probeer het dan eens wat langer. Ook de overtuiging ‘ik kan niks alleen’ kun je gaan onderzoeken door stap voor stap dingen alleen te doen. Grote kans dat je tot de conclusie komt dat het allemaal wat genuanceerder ligt en er best wel dingen zijn die je alleen kunt.

4. Praat erover

Als je last hebt van verlatingsangst kan het helpen om je hart te luchten bij mensen die je vertrouwt. Probeer open te zijn en leg uit waar je mee worstelt. De ander begrijpt je dan beter en kan je steunen. Heb je bijvoorbeeld last van verlatingsangst in de relatie met je partner? Praat dan eerlijk over je angsten, onzekerheden, wensen en behoeftes met je partner. Zodra je meer deelt wat je verlangens en pijnpunten zijn, voel je je sneller veilig in een relatie. En dit zorgt ervoor dat je meer naar elkaar toe kunt groeien.

5. Zoek professionele hulp

Mocht je er ondanks onze tips toch niet uitkomen, aarzel dan niet om professionele hulp te zoeken. Je kunt samen met een professional uitzoeken waar de oorzaak van jouw verlatingsangst ligt. Ook kun je samen met je partner in therapie gaan om patronen in de relatie te ontdekken en aan te pakken.