Iedereen voelt zich weleens somber en neerslachtig, deze gevoelens horen bij het leven. Dat maakt het echter niet minder vervelend. In dit artikel leggen we uit wat somberheid precies betekent, wat het verschil is met een depressie, waardoor het veroorzaakt kan worden én wat je eraan kunt doen. Zo kun je hopelijk weer meer gaan genieten van het leven!

Wat is somberheid?

Het belangrijkste kenmerk van somberheid is een verdrietig en neerslachtig gevoel. Je hebt vrijwel nergens zin in en niets kan je echt opvrolijken. Somberheid komt veel voor en is over het algemeen tijdelijk. Vaak heb je last van een combinatie van meerdere van onderstaande symptomen:

• Je hebt last van negatieve gedachten of je piekert veel.
• Je hebt merkbaar minder plezier of interesse in activiteiten.
• Je hebt concentratie- of geheugenproblemen.
• Je bent prikkelbaarder of lichtgeraakter dan normaal.
• Je eetlust is veranderd. Je eet te veel of juist te weinig.
• Je slaappatroon is veranderd. Je slaapt te weinig of juist te veel.
• Je hebt last van vermoeidheid en hebt een gebrek aan energie.
• Je hebt vage lichamelijke klachten zoals hoofdpijn, buikpijn of spierpijn.

Oorzaken van een somber gevoel

Somberheid is een normale reactie op vervelende gebeurtenissen. Je kunt je bijvoorbeeld somber voelen als je je baan verliest, je relatie uitgaat of als je een langere tijd ziek bent. Je kunt je ook somber voelen als je je zorgen maakt over problemen rondom je werk, financiën, gezondheid, relaties of gezinsleven. Daarnaast kun je natuurlijk ook ‘gewoon’ even down voelen, bijvoorbeeld door hormoonschommelingen. Somberheid kan ook een onderdeel zijn van een psychische aandoening zoals een angststoornis, persoonlijkheidsproblematiek of een posttraumatische stressstoornis.

Verschil somberheid en depressie

In tegenstelling tot wat veel mensen denken, is somberheid niet hetzelfde als een depressie. Hoewel het verschil tussen somberheid en depressie soms lastig te bepalen is, zijn er een aantal vuistregels:

1. Het verschil tussen somberheid en depressie wordt vooral bepaald door de duur en de heftigheid van de sombere gedachten en gevoelens. Als een sombere stemming weken aanhoudt en je nergens meer zin in hebt en je het plezier in de gewone dagelijkse activiteiten verliest, dan gaat de somberheid geleidelijk over in depressie. Er wordt pas gesproken van een depressie als er langer dan twee weken sprake is van aanhoudende somberheid en/of een verminderde interesse in de gewone dagelijkse activiteiten. Daarnaast zijn minimaal vier symptomen van depressie aanwezig.
2. Somberheid wordt pas een depressie als de sombere gedachten en gevoelens jouw dagelijks functioneren in de weg staan. Als je somber bent, kun je meestal nog wel taken uitvoeren en wanneer je afgeleid bent van de negatieve gedachten kun je plezier ervaren. Bij een depressie ervaar je weinig tot geen plezier meer, je raakt je motivatie kwijt en kan niet meer adequaat handelen, ook al zou je dat wel willen.
3. Somberheid heeft over het algemeen een duidelijk aanwijsbare oorzaak. Zodra je situatie verbetert of de problemen worden opgelost, klaart je stemming ook op. Bij depressie is dit niet altijd het geval. Een positieve verandering in jouw situatie, zorgt er dan niet automatisch voor dat je je ook beter voelt.

Somberheid aanpakken? Zo doe je dat!

Een somber gevoel kan erg vervelend zijn en het genieten flink in de weg staan. Gelukkig kun je zelf het een en ander doen om er beter mee om te gaan. Zo voorkom je dat je klachten verergeren en ontstaat er hopelijk weer meer ruimte voor gevoelens zoals plezier, kalmte en blijheid.

1. Zoek naar oplossingen

Somberheid kan een reactie zijn op concrete problemen en uitdagingen op het gebied van werk, relaties, financiën of gezondheid. Je doet er goed aan om te onderzoeken hoe je het beste met deze situaties kunt omgaan. Wanneer je zaken actief kunt aanpakken, verbeteren of oplossen, wordt je somberheid vaak een stuk minder. Aarzel niet om daarbij hulp of advies in te roepen van iemand die je vertrouwt.

2. Zoek sociale steun

Als je je somber voelt, heb je vaak de neiging om je terug te trekken. Sociaal contact blijven opzoeken, ook al heb je er helemaal geen zin in, kan je stemming verbeteren en helpen voorkomen dat je depressief wordt. Het kan opluchten om met anderen over je problemen of zorgen te praten en je gevoelens te delen. Anderen kunnen juist een goede afleiding of steun zijn en je voelt je minder alleen.

3. Zorg voor regelmaat

Bij somberheidsklachten wordt het eigen initiatief vaak minder. Dan is het goed om een routine te hebben waaraan je je kunt houden. Regelmaat maakt het makkelijker om in actie te komen en kan je helpen om grip op je leven te houden. Probeer een dag- en nachtritme aan te houden. Als het kan, blijf dan naar je werk of studie gaan. Eet op vaste tijden en zorg voor voldoende slaap, rustmomenten en ontspanning. Pas op voor ongezonde gewoontes. Alcohol en drugs kunnen je stemming kortdurend verbeteren, maar zijn op de langere termijn geen oplossing voor je problemen.

4. Probeer te bewegen

Uit onderzoek komt steeds meer bewijs naar voren dat bewegen helpt tegen somberheidsklachten en depressie. Tijdens lichaamsbeweging worden gezonde neurotransmitters vrijgegeven in je brein zoals serotonine, dopamine en endorfine. De werking van deze stoffen kan zorgen voor stressvermindering, een betere nachtrust en een betere stemming. Ga dus wandelen, dansen, fietsen, hardlopen of zwemmen of kies een andere vorm van bewegen die bij je past.

5. Blijf leuke dingen doen

Als je je somber voelt, zie je vaak overal tegenop en heb je geen zin meer om dingen te ondernemen. Probeer toch zoveel mogelijk dingen te blijven doen die je voorheen leuk vond. Jouw somberheid zal niet verdwijnen als je in bed blijft liggen of in je eentje thuis blijft zitten. En doe af en toe iets nieuws of ongewoons. Nieuwe ervaringen kunnen energie geven.

6. Accepteer wat je voelt

Houd jezelf niet voor de gek en geef toe dat je niet lekker in je vel zit. Soms moet je gewoon toegeven dat de manier waarop je door het leven gaat niet langer werkt. Probeer je gevoelens er te laten zijn, ook al is dat moeilijk en voelt dit ontzettend vervelend. Door jouw gevoelens te erkennen en te accepteren zet je een belangrijke stap om tot verbeteringen te komen. Wanneer je jouw gevoelens opkropt, ontkent of ertegen vecht, vergroot dat de somberheid. Stel niet te hoge eisen aan jezelf en geef jezelf de tijd om vervelende of heftige gebeurtenissen te verwerken.

7. Zoek professionele hulp

Mocht je er ondanks onze tips toch niet uitkomen, aarzel dan niet om professionele hulp in te schakelen. Jouw huisarts of praktijkondersteuner GGZ kan jou ondersteuning bieden of een passende doorverwijzing regelen naar bijvoorbeeld een maatschappelijk werker of psycholoog.