Vaak praten we alleen over de negatieve aspecten van eenzaamheid. Er is veel bekend over welke impact het  kan hebben op de mentale en fysieke gezondheid en wat je kunt doen om dit aan te pakken. Minder bekend is wat de positieve aspecten van eenzaamheid kunnen zijn. Ondanks het sociale stigma dat met ermee wordt geassocieerd, kan het namelijk ook zorgen voor betere zelfontplooiing. Je kunt je als mens ontwikkelen door de ervaring van eenzaamheid. Hoe? Dat lees je in dit artikel!

Wat is eenzaamheid?

Eenzaamheid is een sterke emotie en gaat in essentie over je niet verbonden voelen met anderen. Dat betekent dat je je ook eenzaam kunt voelen als je veel mensen om je heen hebt, maar geen klik of connectie voelt. Eenzaamheid wordt door iedereen op een andere manier ervaren en ook de aanleiding en gevolgen ervan verschillen per persoon. Er zijn verschillende vormen:

• emotionele eenzaamheid: je mist een emotionele band met anderen;
• sociale eenzaamheid: je voelt je eenzaam doordat je sociale contacten in je leven mist;
• existentiële eenzaamheid: je hebt het gevoel dat je niet goed weet wat je plek is of wat de zin van het leven is.

Hoe ga jij om met eenzame gevoelens?

Ongemakkelijke en pijnlijke gevoelens, zoals eenzaamheid, zijn een onvermijdelijk onderdeel van de menselijke ervaring. Wat vooral van belang is, is hoe je met deze gevoelens van eenzaamheid omgaat. In onze westerse maatschappij leren we al vroeg om ongemakkelijke en pijnlijke gevoelens en gedachten te onderdrukken. Je duwt deze gevoelens en gedachten weg, leidt jezelf op allerlei manieren af en concentreert je op het positieve. Aan de buitenwereld en op sociale media laat je waarschijnlijk liever een perfect plaatje zien dan dat je bespreekbaar maakt dat je je regelmatig eenzaam voelt. Deze strategie zal op de korte termijn zeker helpen om je beter te voelen, maar op de lange termijn werkt het vaak in je nadeel.

Eenzame gevoelens kunnen in je voordeel werken

Het onderdrukken van je gevoelens kan gezondheidsklachten en een verminderde kwaliteit van leven tot gevolg hebben. Wanneer je meer kwaliteit van leven wilt ervaren zul je moeten leren om ongemakkelijke en pijnlijke gevoelens meer toe te laten en te accepteren. Door deze gevoelens heel bewust te doorleven kunnen zij zelfs een instrument zijn met een potentieel voor persoonlijke ontwikkeling. Eenzame gevoelens kunnen in je voordeel werken. Hoe dat precies werkt? Dat lees je hier.

1. Meer empathie

Uit onderzoek komt naar voren dat mensen in eenzame toestand empathischer zijn dan anderen. Ze hebben een groot vermogen om de pijn van andere mensen te begrijpen en ervaren een natuurlijke solidariteit met hen die lijden. Daarom zijn ze geneigd betere vrienden te maken dan mensen die sociaal actiever zijn. Ook is de kans groter dat eenzame mensen een betekenisvolle band met anderen vormen, als ze daartoe de gelegenheid krijgen.

2. Eenzaamheid zet aan tot actie

Wetenschappers hebben lange tijd gedacht dat eenzaamheid alleen maar negatief is. Dat we vandaag hier anders over denken is vooral te danken aan het werk van John T. Cacioppo. Als neurowetenschapper heeft hij 21 jaar lang de oorzaken en gevolgen van eenzaamheid onderzocht. Volgens Cacioppo is het een nuttige emotie, die aanzet tot actie. De kracht van negatieve emoties is dat ze je kunnen laten zien waar verandering mag komen in je leven. De stress die eenzaamheid geeft kan juist helpen om zaken anders aan te pakken en op zoek te gaan naar oplossingen. Eenzaamheid kan je eraan herinneren dat het goed is om je meer open te stellen voor anderen en de relaties die je al hebt te verbeteren of te herstellen. Het wordt pas een probleem als de stress lang blijft duren en chronisch wordt.

3. Jezelf beter leren kennen

Een ander positief aspect van eenzaamheid is dat het introspectie en een grotere verbondenheid met jezelf mogelijk maakt. Eenzaamheid nodigt uit om stil te staan bij je innerlijke belevingswereld. Het zorgt ervoor dat je je meer bewust wordt van je gedachten en gevoelens. Sta eens stil bij wat je voelt en ervaart in je lichaam. Komen er pijnlijke gevoelens en herinneringen naar boven? Leer deze dan eens te verdragen. Misschien krijg je een kritische blik op je overtuigingen, waarden en gedragspatronen of een andere kijk op de wereld. Wat zijn je dromen, wensen en verlangens? Door introspectie kun je erachter komen wat je ten diepste nodig hebt of wat je echt wilt en belangrijk vindt in het leven. Of wat je juist niet meer wilt en moet loslaten omdat verandering nodig is. Je kunt ontdekken dat je sterker bent dan je dacht. Of dat je meer manieren tot je beschikking hebt om met een moeilijke situatie om te gaan.

De antwoorden die je vindt bij punt 1 kunnen richting geven aan je keuzes. Misschien kom je er tijdens je introspectie achter dat je ruimte wilt maken om verdriet te verwerken. Of je beseft dat je veel keuzes in je leven hebt gemaakt op basis van wat anderen van jou verwachten. Misschien wil je op zoek gaan naar een baan die beter past bij jouw persoonlijke waarden of gezonder gaan leven. Ook kan het zijn dat je bepaalde relaties opnieuw gaat waarderen. Je kunt een hobby of sport van vroeger weer oppakken, je creatieve kant ontwikkelen, een muziekinstrument leren bespelen, vrijwilligerswerk doen of vaker de natuur ingaan. Wat het ook is, houdt in gedachten dat uit jouw gevoelens van eenzaamheid een persoonlijke waarheid geboren kan worden.

4. Meer vrijheid en autonomie

Vrijwillig gekozen eenzaamheid is voor velen een synoniem voor zowel vrijheid als autonomie. Ondanks je behoefte aan verbinding kies je er bewust voor om je tijd grotendeels alleen door te brengen. Dat heeft natuurlijk voordelen. Je kunt je volledig richten op wat jij wilt en echt belangrijk vindt in het leven. Je hebt meer tijd, energie en geld over, je hoeft minder rekening te houden met de behoeften en wensen van anderen en hebt minder sociale verplichtingen. Onderzoek suggereert verder dat mensen die er bewust voor kiezen om alleen te zijn, rustiger en coherenter zijn in hun besluitvorming en beter in het stellen van grenzen met anderen. Bovendien oordelen ze minder over anderen en zijn ze loyaler.

Volwassen eenzaamheid

Misschien ontdek je zelf nog meer positieve aspecten van eenzaamheid, wanneer je in de eenzame diepte springt. Een tijdelijke periode van eenzaamheid zal ongemakkelijk en pijnlijk zijn, maar kan dus ook vruchtbaar zijn. De Iers-Amerikaanse dichter David Whyte noemt dat ‘volwassen eenzaamheid’: een hernieuwde kennismaking van tijd tot tijd met wie je nu bent en wie daar wel en niet hoort. Een verkenning van een mogelijk nieuwe weg, waar soms wat stilte voor nodig is.