Freelancer Meis (32) heeft twee ggz-etiketjes opgeplakt gekregen. En dat vond ze helemaal niet erg. Sterker nog: het was best een opluchting. Eindelijk heldere inzichten, handige tools én veel meer begrip. Sinds ze beter weet wat er speelt, heeft ze veel minder klachten. Ze schreef daarom het opiniestuk ‘Ode aan het ggz-etiket’.

Ode aan het ggz-etiket

‘Zal deze persoon zelf ook psychische klachten hebben?’, vraag ik me af als ik kritiek lees op de ggz-etiketjes. Nu denk ik dat iedereen tot op zekere hoogte mentale struggles heeft, maar er zijn ook mensen met heel specifieke klachten. Pijn en uitdagingen waarvoor met de juiste diagnose – en daarmee inzichten – verlichting kan worden geboden.

Waarom wordt er zo negatief aangekeken tegen ggz-etiketjes? Zijn het de diagnoses die ‘schaden’ of alle vooroordelen?

Niet zo in hokjes stoppen

‘Niet zo in hokjes stoppen’, een veelgehoord argument tegen de ggz-diagnoses. Maar doen die diagnoses dat wel? In mijn beleving zijn het niet de diagnoses zelf, maar de kritiek op de diagnoses die zorgen voor een slechte reputatie. Meningen en commentaar, veelal goed bedoeld. Het lijkt alsof er vaak gezegd wordt: ‘er is niks mis met je hoor, je mag zijn wie je bent’. Bedankt, maar daarmee zijn mijn klachten toch niet weg?

Het menselijk lichaam is complex, het brein misschien nog wel complexer. Het lijkt alsof velen er moeite mee hebben om te begrijpen dat iemand met specifieke psychische klachten ook gewoon op zoek is naar heldere inzichten en een oplossing. Net als wanneer iemand lichamelijk klachten ervaart.

Als iemand last heeft van zijn rug, dan zeggen we toch ook niet: ‘laat je geen etiketje opplakken’. Nee, dan erkennen we diegene in zijn of haar pijn, waarna we proberen de pijn te verlichten. Zou het ook niet zo met psychische klachten moeten zijn?

What you see is what you get

Misschien zijn we bang dat een ggz-diagnose de persoon te veel definieert? Of dat de diagnose iemand uit zijn of haar kracht haalt? Of komt het gewoon door een gebrek aan begrip en inlevingsvermogen?

Ik denk dat het niet de diagnoses de boosdoeners zijn, maar alle vooroordelen die hieraan worden gekoppeld. Wanneer ik over een bepaalde diagnose lees gaat het veelal over kenmerken zichtbaar voor een ander, niet direct kenmerken waar de persoon met de klachten zich in zal herkennen.

Zo wordt autisme beschreven als een stoornis die zich kenmerkt door o.a. beperkingen op communicatiegebied of een verminderd empathisch vermogen. Er wordt nauwelijks gesproken over wat er écht van binnen gebeurt bij iemand. Misschien dat iemand zo overprikkeld raakt door externe en interne prikkels dat ‘goed’ reageren soms een uitdaging kan zijn.

Een grote zichtbare wond aan het hoofd, daar heeft niemand een mening over. Maar ‘wonden’ van binnen – die we niet zien – daar wordt vrijuit over gediscussieerd. Er wordt soms zelfs aan getwijfeld.

Alles weten over Autisme?

Lees onze hulpvraag “Autisme Spectrum Stoornis” en kom alles te weten over de verschillende vormen, symptomen, oorzaken en gevolgen.

Laat mijn diagnose met rust

Ik wil niet zeggen dat iedereen met mentale klachten of bepaald gedrag een diagnose moet krijgen. In tegendeel. Maar ik denk dat veel mensen met psychische klachten vaak zelf al jaren op zoek zijn naar inzichten, hulp en erkenning. En dáár zijn die diagnoses voor bedoeld.

Zelf heb ik 9 jaar in therapie gezeten, voordat er een diagnose gesteld werd. Jaren stress, gegraaf in het verleden, verwarring, verkeerde behandelingen en een aantal extra klachten later, wat lees ik? ‘Wéér een nieuwe stoornis, belachelijk, misofonie, wat een onzin. Erger je niet zo’. Auw.

Mijn diagnose autisme, die ik een half jaar geleden kreeg, had ik ook niet zien aankomen – door mijn eigen vooroordelen. Na een uitgebreid diagnosetraject met een ggz-specialist viel alles op zijn plek. Inzichten heb ik met open armen ontvangen, de diagnose niet. Bang dat dit iets over mij zou zeggen. Niet door de diagnose zelf, maar door de ‘reputatie’ en andermans opmerkingen zoals: ‘met de diagnose autisme wordt royaal gestrooid’.

Een juiste diagnose kan hard nodig zijn

Mijn klachten bleken moeilijk te plaatsen. Want ik kwam toch prima mee? Toch stopte ik met studeren, ik kreeg last van hyperventilatie, dwang, eetproblemen, somberheid, waanideeën en huidproblemen. Mijn klachten gingen van kwaad tot erger. Allemaal gevolgen van een dieperliggende oorzaak. Wat mij betreft had die diagnose wel wat eerder gesteld mogen worden.

Iedereen is anders en het lijkt me dan ook belangrijk dat er per persoon wordt gekeken wat hij of zij nodig heeft. Maar een diagnose, wat in feite gewoon een verzamelnaam is voor een aantal klachten, kan heel veel houvast en richting bieden. Zoals inzichten in hoe het brein werkt, bewezen behandelingen en ervaringen van anderen. Zonder deze diagnose kan het een behoorlijk turbulente zoektocht worden.

Meer problemen of gewoon meer begrip?

Vanaf jongs af aan leren we al te doen wat hoort, wat verwacht wordt en wat moet. Iedereen is anders en heeft zijn of haar eigen vervelende ervaringen. Tel daar nog een veranderlijke wereld vol met prikkels en het internet – waardoor we continu ‘aan’ staan – bij op. Misschien logisch dat veel mensen psychische klachten krijgen.

Ik denk dat veel mensen zich in allerlei bochten wringen om maar zo ‘goed mogelijk’ mee te komen. Dat gaat een keer mis. En het is fijn dat dat nu vaker erkend wordt, met behulp van een diagnose. Want zonder worden mensen vaak toch niet op hun woord geloofd. Je ziet immers niks.

Misschien hebben mensen nu meer psychische klachten dan vroeger. Of wellicht zijn we nu zo begaan met elkaar dat we mensen en hun mentale leed steeds beter willen begrijpen en erkennen. Geen slechte ontwikkeling lijkt me, maar wél een wake-up call. Want wat nu?

In een ideale wereld….

In een ideale wereld zou iedereen zich volledig gewaardeerd voelen, vrij en gesteund. Talenten worden toegejuicht, net als falen. Er is volop troost, begrip. Niemand hoeft te doen wat niet goed voelt, wat niet past. Geen onrecht, geen ongelijkheid. Presteren mag, niks moet. Misschien zijn er in zo’n wereld heel wat minder etiketjes nodig. Maar zolang die ideale wereld er niet is?

Hopelijk blijven we mensen in de tussentijd erkennen in hun pijn en helpen we ze in ieder geval die ideale wereld voor zichzelf te creëren. Ik geloof dat een diagnose daarbij veel richting kan bieden – zolang iemand zich daar natuurlijk zelf ook in herkent.

En als die klachten dan minder worden of verdwijnen? Dat etiketje ook lekker laten gaan. Last van je rug of een hoofdwond heb je immers ook niet voor het leven.

Meis (32)